رله دوبل یکی از قطعات کوچک، لیکن مهم در خودرو است که وظیفه برق‌رسانی به بخش‌های مهم مثل ایسیو و پمپ بنزین را بر عهده دارد. بنابراین جای تعجبی نیست که خرابی رله دوبل باعث از کار افتادن خودرو شود. این اتفاق دلایل متعددی داشته و با نشانه‌های متعددی همراه است که راننده باتجربه به سرعت متوجه آن‌ها می‌شود. در این مقاله آموزشی از ایستگاه، هر آنچه لازم است درباره خرابی رله دوبل بازگو می‌کنیم.
رله دوبل چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
پیش از بررسی خرابی رله دوبل بد نیست نگاهی به ماهیت و وظیفه این قطعه مهم بیندازیم. در همان ابتدای جلسات عملی آموزش رانندگی، مربی به شما می‌گوید که پس از باز کردن سوئیچ، به یک صدای تیک‌مانند خاص گوش دهید. این صدا به فعال شدن پمپ بنزین ربط دارد که توسط رله دوبل کنترل می‌شود.
رله دوبل (Double Relay) از دو رله ساخته شده است. زمانی که شما سوئیچ را می‌چرخانید، برق باتری به رله دوبل می‌رسد و باعث می‌شود دو رله به هم متصل شوند. این اتصال، مسیر برق را برای فعال کردن پمپ بنزین و ایسیو باز می‌کند. این دو سیستم مهم حیاتی، یعنی پمپ بنزین و ایسیو در صورت خرابی رله دوبل از کار می‌افتند و خودرو روشن نمی‌شود. بنابراین رله دوبل نقش کلیدی در آماده‌سازی خودرو برای استارت زدن ایفا می‌کند.
خرابی رله دوبل می‌تواند به دلایل مختلف اتفاق بیفتد، ولی خوشبختانه با بروز علائم متعددی همراه است که راننده را متوجه خود می‌سازد. با مشاهده هر یک از این علائم بهتر است خودرو را به یک تعمیرگاه معتبر برسانید.
رله دوبل در چه قسمت از ماشین است؟
رله دوبل مکان ثابتی ندارد و برای آگاهی از محل آن باید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. به عنوان مثال در ماشینی همچون پراید، این قطعه در نزدیکی باتری و مخزن آب رادیاتور تعبیه شده است. برای خودرویی مثل پژو ۲۰۶، رله دوبل در محفظه BM34 قرار دارد و در خودرویی مثل سمند، این قطعه در کنار ایسیو خودنمایی می‌کند. در جک J5 کرمان موتور، این قطعه در جعبه فیوز قرار گرفته است.
نشانه‌های خرابی رله دوبل چیست؟
خرابی رله دوبل به معنی اختلال در عملکرد ایسیو و پمپ بنزین است. این دو بخش حیاتی، مهم‌ترین وظایف را در خودرو انجام می‌دهند و نقص در آن‌ها را می‌توان هم‌معنی با از کار افتادن ماشین تلقی کرد. خرابی رله خودرو شامل نشانه‌های مختلف می‌شود که هر راننده‌ای باید از آن‌ها مطلع باشد.
روشن نشدن خودرو
روشن نشدن خودرو، واضح‌ترین نشانه خرابی رله دوبل به حساب می‌آید. این قطعه نقش کلیدی در توزیع برق به سیستم‌های حیاتی مانند پمپ بنزین و ایسیو دارد. وقتی رله دوبل خراب می‌شود، مدار الکتریکی این بخش‌ها قطع شده و موتور قادر به دریافت سوخت یا سیگنال‌های کنترلی لازم برای استارت نخواهد بود. این مشکل اغلب ناگهانی رخ می‌دهد و پس از چند بار تلاش ناموفق برای روشن کردن خودرو مشاهده می‌شود.
برای تشخیص دقیق، بهتر است ابتدا وضعیت باتری و فیوزها بررسی شود، چراکه علائم مشابهی ایجاد می‌کنند. اگر این قطعات سالم بودند، تست رله دوبل با مولتی‌متر یا تعویض آن با رله سالم می‌تواند مشکل را حل کند. توجه داشته باشید که ادامه کار با رله معیوب ممکن است به قطعات دیگر مانند پمپ بنزین نیز آسیب بزند.
نشنیدن صدای خاص پمپ بنزین
صدای وزوز کوتاه پمپ بنزین حین باز کردن سوئیچ، نشانه سلامت این قطعه است. عدم شنیدن این صدا به وجود اختلال در سیستم برق‌رسانی اشاره می‌کند که رله دوبل بخش مهمی از آن است. رله دوبل مسئول فعال‌سازی پمپ بنزین برای فرستادن سوخت در خطوط است و خرابی آن می‌تواند پمپ را کاملا غیرفعال کند.
قبل از تعویض پمپ بنزین، حتما باید رله و مدارهای مرتبط با آن بررسی شوند، چراکه در برخی موارد، اتصالات ضعیف یا سیم‌های فرسوده مسبب بروز مشکل هستند. تست ولتاژ در پایه‌های پمپ بنزین به تشخیص قطعی کمک می‌کند. اگر برق به پمپ می‌رسد ولی پمپ کار نمی‌کند، احتمالا خود پمپ نیاز به تعویض دارد.
نشنیدن صدای تیک‌مانند رله
رله دوبل سالم هنگام فعال‌سازی صدای تیک‌مانند خاصی تولید می‌کند. اگر این صدا شنیده نشود، احتمالا رله به درستی عمل نمی‌کند. این مشکل می‌تواند ناشی از سوختن اتصالات داخلی رله، قطعی سیم‌کشی یا نقص در مدار کنترل باشد.
برای تشخیص، می‌توانید رله را خارج کرده و با اعمال برق مستقیم به پایه‌های آن، عملکردش را مورد بررسی قرار دهید. اگر رله در حالت تست کار نکرد، نیاز به تعویض دارد. در صورتی که رله سالم بود، باید مدارهای مرتبط و سوئیچ خودرو بررسی شوند. گاهی اوقات مشکلات دینام یا باتری ضعیف نیز بر عملکرد رله تأثیر می‌گذارند. تعمیر به‌موقع این مشکل از خاموشی ناگهانی خودرو در حین رانندگی جلوگیری می‌کند.
روشن نشدن چراغ چک
بر خلاف بسیاری مشکل‌ها که با روشن شدن چراغ چک همراه هستند، خرابی رله دوبل موجب خاموشی چراغ چک می‌شود. چراغ چک خودرو هنگام باز کردن سوئیچ باید به صورت موقت روشن شود تا سلامت سیستم الکترونیکی را نشان دهد. عدم روشن شدن این چراغ می‌تواند نشان‌دهنده مشکل قطع برق توسط رله دوبل باشد.
رله دوبل برق موردنیاز ایسیو و سیستم تشخیص عیب (OBD) را تأمین می‌کند. خرابی این قطعه باعث عدم فعال‌سازی چراغ چک و همچنین اختلال در ارتباط با اسکنرهای عیب‌یابی خواهد شد.
برای رسیدگی به این مشکل، ابتدا باید سلامت فیوزهای مربوطه بررسی شود. سپس با تست رله یا تعویض موقت آن با رله سالم، می‌توان خرابی را تأیید کرد. در برخی خودروها، مشکلات نرم‌افزاری ایسیو نیز باعث بروز این نشانه می‌شود. بنابراین بهتر است از یک مکانیک متخصص و ماهر برای رفع مشکل کمک بگیرید.
دلایل خرابی رله دوبل چیست؟
رله دوبل به سه دلیل اصلی ممکن است خراب شود. از کار افتادن قطعات خودرو امری اجتناب‌ناپذیر است، ولی با دانستن این سه دلیل می‌توانید پروسه خرابی رله دوبل را به عقب بیندازید و بهتر از وسیله نقلیه خود مراقبت کنید.
گذشت زمان و فرسودگی طبیعی
همانند تمام قطعات الکترومکانیکی، رله دوبل نیز عمر مفید محدودی دارد. با گذشت زمان و پس از هزاران بار عمل کردن، کنتاکت‌های داخلی آن دچار سایش می‌شوند. این فرسودگی طبیعی باعث کاهش کیفیت اتصال، افزایش مقاومت الکتریکی و در نهایت از کار افتادن کامل رله می‌شود. عمر متوسط یک رله دوبل باکیفیت بین ۵ تا ۷ سال است، اما این مدت بسته به شرایط استفاده و کیفیت قطعه می‌تواند متفاوت باشد.
عوامل محیطی و الکتریکی
رله دوبل در معرض عوامل مخرب متعددی قرار دارد. نفوذ آب و رطوبت به داخل محفظه رله می‌تواند باعث اکسید شدن کنتاکت‌ها و ایجاد اتصال کوتاه شود. از طرفی، نوسانات شدید برق خودرو به سبب مشکلات دینام یا اتصالات معیوب نیز می‌تواند با ایجاد جریان‌های ناگهانی، به مدارهای داخلی رله آسیب وارد کنند. این نوسانات به مرور زمان باعث ذوب شدن یا سوختگی نقاط اتصال داخلی و در نهایت خرابی رله دوبل می‌شود.
نقص در قطعات مرتبط
عملکرد رله دوبل وابستگی بسیاری به سلامت سایر اجزای سیستم برق خودرو دارد. یک باتری معیوب با تولید جریان ناپایدار، دینام خراب با خروجی ولتاژ نامنظم، یا حتی اتصالات سست در سیم‌کشی می‌توانند فشار مضاعف به رله وارد کنند. همچنین مشکلات سیستم سوخت‌رسانی مانند پمپ بنزین معیوب موجب آسیب به رله دوبل می‌شود. حتی خرابی قطعاتی مثل شمع‌ها و کویل‌ها که بار الکتریکی را تشدید می‌کند، به طور غیرمستقیم در کاهش عمر رله نقش دارند.
چطور از خرابی رله دوبل مطمئن شویم؟
پس از مشاهده نشانه‌های خرابی رله دوبل به سه روش می‌توان این قطعه را مورد عیب‌یابی قرار داد. روش اول، بررسی ظاهری قطعه است که شامل معاینه بدنه رله از نظر ترک‌خوردگی، آثار سوختگی یا نفوذ آب و رطوبت می‌شود. در صورت مشاهده آثار آسیب فیزیکی، احتمال خرابی رله وجود دارد.
روش دوم استفاده از مولتی‌متر است که دقیق‌تر عمل می‌کند. در این روش باید دستگاه را روی حالت اهم‌متر تنظیم و پراپ‌ها را به پایه‌های رله متصل کنید. اگر مقدار مقاومت اندازه‌گیری شده با مقادیر استاندارد اختلاف زیادی داشته باشد، یعنی رله دوبل خراب شده است.
پیشرفته‌ترین روش، تست با دستگاه دیاگ است که معمولا در مجموعه تجهیزات کاربردی مکانیک‌ها به چشم می‌خورد. با این حال اگر به عنوان یک مالک معمولی خودرو دارای دستگاه دیاگ هستید، ابتدا باید این دستگاه را به خودرو متصل کرده و با ورود به منوی عملگرها، تست پمپ بنزین را اجرا کرده و منتظر شنیدن صدای تیک رله باشید. عدم شنیدن این صدا در حالی که برق به رله می‌رسد، تأییدکننده خرابی قطعه است.
روش پیشگیری از خرابی رله دوبل چگونه است؟
با اینکه رله دوبل ممکن است به صورت ناگهانی از کار بیفتد، اما با رعایت چند نکته ساده می‌توان عمر آن را به میزان قابل توجهی افزایش داد. اولین و مهم‌ترین اقدام، تعویض پیشگیرانه این قطعه پس از طی مسافت ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر است. این کار باعث می‌شود قبل از اینکه رله به مرحله خرابی برسد، با یک قطعه جدید جایگزین شود.
برای محافظت از رله در برابر عوامل محیطی، بهتر است از شستشوی موتور با آب تحت‌فشار خودداری کنید، چراکه نفوذ آب و رطوبت به سوکت و پایه‌های رله باعث اتصالی و خرابی زودرس می‌شود. در صورت نیاز به تمیز کردن موتور، استفاده از روش‌های خشک یا اسپری‌های مخصوص تمیزکننده موتور بهتر است.
حفظ یکپارچگی سیستم برق خودرو یکی دیگر از عوامل مهم در افزایش عمر رله دوبل به حساب می‌آید. هرگونه دستکاری غیرحرفه‌ای در سیم‌کشی یا اتصالات برقی می‌تواند باعث نوسانات ولتاژ و آسیب به رله شود. همچنین استفاده از قطعات اصلی و باکیفیت در تعمیرات خودرو، به ویژه در بخش سیستم برق، نقش مهمی در جلوگیری از مشکلات بعدی ایفا می‌کند.
با رعایت این نکات ساده می‌توانید از خرابی زودرس رله دوبل جلوگیری، و عملکرد مطمئن سیستم برق خودرو را تضمین کنید. این اقدامات نه تنها هزینه‌های تعمیراتی را کاهش می‌دهد، بلکه احتمال بروز مشکلات ناگهانی در حین رانندگی را به حداقل می‌رسانند.
جمع‌بندی
رله دوبل یکی از اجزای سیستم برق‌رسانی در خودرو به شمار می‌آید که وظیفه تأمین برق به قطعات مهم مثل ایسیو و پمپ بنزین را بر عهده دارد. خرابی رله دوبل باعث اختلال در عملکرد خودرو و روشن نشدن آن می‌شود. در بهترین شرایط نگهداری، رله دوبل به سبب گذشت زمان اثربخشی خود را از دست داده و خراب می‌شود. با این وجود با رعایت نکات ذکرشده در این مقاله می‌توان از خرابی زودرس این قطعه مهم جلوگیری کرد.
دیدگاهتان را بنویسید