یونیت فن یکی از مهم‌ترین بخش‌های خودرو در نظر گرفته می‌شود که وظیفه روشن و خاموش شدن فن‌های رادیاتور را بر عهده دارد. یونیت فن جزوی از سیستم خنک‌کننده است که با عملکرد صحیح خود، دمای موتور را در سطح مطلوب عملیاتی نگه می‌دارد. بنابراین خرابی یونیت فن تأثیر مستقیم روی عملکرد موتور دارد. این مشکل دلایل و نشانه‌های متعددی دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. ولی پیش از هر چیز بد نیست بیشتر با یونیت فن و عملکرد آن آشنا شوید.
یونیت فن خودرو چیست و چه کار می‌کند؟
در سیستم‌های خنک‌کننده پیشرفته امروزی، یونیت فن (Fan Control Unit) به عنوان کنترلگر اصلی فن‌های رادیاتور عمل می‌کند. این قطعه هوشمند معمولا به صورت یک ماژول الکترونیکی فشرده طراحی شده است و معمولا در نزدیکی رادیاتور نصب می‌شود. البته در برخی طراحی‌های خاص، یونیت فن درون محفظه موتور جاسازی شده است.
یونیت فن خودرو چهار وظیفه کلیدی را انجام می‌دهد؛ پردازش و رسیدگی به داده‌های سنسورهای دمای موتور و مایع خنک‌کننده، تنظیم هوشمند دور فن‌ها بر اساس نیاز حرارتی موتور، مدیریت پلکانی سرعت فن‌ها جهت کاهش مصرف انرژی و حفاظت از سیستم در برابر گرمایش بیش از حد. بنابراین خرابی یونیت فن را می‌توان به معنی ایجاد اختلال در هر یک از این وظایف مهم دانست.
یونیت فن در اکثر خودروهای تولیدشده پس از سال 2010 به عنوان جایگزین طراحی‌های قدیمی رله‌ای و مکانیکی به کار می‌رود. عملکرد بهینه این قطعه نقش بسزایی در حفظ دمای کاری ایده‌آل موتور، کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر مفید قطعات سیستم خنک‌کننده ایفا می‌کند.
یونیت فن به طور پیوسته با سنسور دما و ECU در ارتباط است. وقتی دمای موتور از حد مجاز بالاتر برود، یونیت فن فرمان روشن شدن فن‌ها را می‌دهد. در بعضی مدل‌ها امکان تنظیم دور فن (کم یا زیاد) هم وجود دارد. یونیت فن از طریق رله مستقیما فن‌ها را کنترل می‌کند. وقتی دما به حد نرمال برگردد، یونیت فن دستور خاموش شدن فن‌ها را صادر می‌کند.
بنابراین نقش یونیت فن در خودرو را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
- تنظیم دمای موتور: یونیت فن با کنترل هوشمند عملکرد فن‌ها، دمای موتور را در محدوده بهینه حفظ کرده و مانع گرم شدن بیش از حد آن می‌شود.
- بهینه‌سازی مصرف انرژی: یونیت فن با فعال کردن فن‌ها در مواقع ضروری، موجب کاهش مصرف سوخت و افزایش بازدهی کلی سیستم می‌شود.
- محافظت از قطعات: یونیت فن از طریق مدیریت دقیق دمای عملیاتی، احتمال بروز آسیب‌های ناشی از حرارت بالا به اجزای حیاتی موتور همچون واشر سرسیلندر را کاهش می‌دهد.
با توجه به مطالب فوق، واضح است که خرابی یونیت فن تأثیر مستقیم روی موتور و قطعات آن و همین‌طور مصرف سوخت دارد. خوشبختانه خرابی یونیت فن با نشانه‌های متعددی همراه است که در صورت مشاهده هر یک توصیه می‌شود هر چه سریع‌تر خودرو را به یک تعمیرگاه معتبر برده تا به مشکل رسیدگی شود.
نشانه‌های خرابی یونیت فن خودرو چیست؟
با مشاهده چهار نشانه رایج می‌توان به خرابی یونیت فن خودرو مشکوک شد. این چهار نشانه شامل موارد زیر می‌شوند.
روشن ماندن مداوم فن
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های خرابی یونیت فن خودرو، خاموش نشدن فن‌ها است. اگر اختلالی در این قطعه به وجود آید، فن‌ها به طور یکسره کار می‌کنند، حتی اگر ماشین را خاموش و پارک کنید. بدیهی است که در این حالت، باتری خودرو به سرعت رو به تخلیه می‌رود.
از کار افتادن فن‌ها
مسلما از کار افتادن فن‌ها نیز یکی دیگر از علائم خرابی یونیت فن به حساب می‌آید. البته از کار افتادن فن‌ها می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد، مثل خرابی فیوز فن، خرابی رله فن، بروز نقص در سنسور دما، بروز مشکل در سیم‌کشی، کاهش سطح مایع خنک‌کننده، و همچنین بروز اختلال در ترموستات و ایسیو. با این حال، رایج‌ترین دلیل از کار افتادن فن‌ها، اختلال و خرابی یونیت فن است.
گرمای بیش از حد موتور
از آنجا که یکی از مهم‌ترین وظایف یونیت فن تنظیم دمای موتور است، خرابی آن باعث افزایش بیش از حد دما و در واقع داغ شدن موتور می‌شود.
اختلال در عملکرد کولر
عملکرد سیستم کولر در برخی خودروها وابسته به یونیت فن است. بدین ترتیب اگر این قطعه دچار خرابی شود، عملکرد کولر نیز با مشکل مواجه شده و نمی‌تواند فرایند خنک‌سازی کابین را به طور مؤثر انجام دهد.
دلایل خرابی یونیت فن چیست؟
حال که از نشانه‌های خرابی یونیت فن مطلع شدید، بد نیست دلایل خرابی این قطعه مهم را نیز بدانید. یونیت فن به دلایل متعدد دچار اختلال و خرابی می‌شود.
اختلال در عملکرد ایسیو
ایسیو به نوعی مغز ماشین به حساب می‌آید و نحوه عملکرد آن تمام قطعات دیگر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. نقص در ایسیو می‌تواند باعث از کار افتادن بخش‌های مختلف از جمله یونیت فن خودرو شود. در این حالت، چراغ چک روی پنل پشت فرمان روشن شده و می‌بایست هر چه سریع‌تر خودرو را نزد یک تعمیرکار ماهر ببرید.
خرابی سنسور دما
یونیت فن اطلاعات لازم جهت عملکرد صحیح را از سنسور دما می‌گیرد. بنابراین خرابی سنسور دما باعث ارسال داده‌های نادرست به یونیت فن و همین‌طور ایجاد اختلال در عملکرد سیستم خنک‌کننده می‌شود. در این حالت یونیت فن به درستی کار نمی‌کند و در نتیجه آن، فن‌ها ممکن است دیر و یا اصلا روشن نشوند. در صورت عدم رسیدگی به‌موقع، فشار مضاعف به یونیت فن وارد شده و در نهایت باعث خرابی یونیت فن می‌شود.
اختلال در سیستم برق‌رسانی
سیستم برق‌رسانی خودرو یک شبکه به هم پیوسته است، به طوری که بروز نقص در هر یک از بخش‌های آن می‌تواند بر عملکرد سایر اجزا تأثیر بگذارد. یونیت فن به عنوان یکی از قطعات حساس در این سیستم، به شدت تحت تأثیر مشکلاتی همچون نوسانات ولتاژ، سیم‌کشی معیوب و خرابی رله‌ها و فیوزها قرار می‌گیرد و خراب می‌شود. خرابی یونیت فن هم عواقب ناخوشایندی همچون داغ شدن موتور را به همراه خواهد داشت.
آلودگی یا خوردگی سوکت‌ها و اتصالات یونیت فن
همان‌طور که گفته شد، یونیت فن در نزدیکی رادیاتور و در برخی مدل‌ها در محفظه موتور جاسازی شده است. بنابراین با گذشت زمان آلودگی‌های متعددی مثل گرد و غبار، گریس و روغن روی سوکت‌های یونیت فن انباشته می‌شود. این انباشتگی موجب خرابی یونیت فن می‌شود.
نحوه تشخیص خرابی یونیت فن چگونه است؟
برای بررسی خرابی یونیت فن خودرو روش‌های متعددی وجود دارد. در ابتدا می‌توانید با بازرسی سوکت سنسور دمای رادیاتور یا همان سنسور قهوه‌ای، خرابی یونیت فن را تشخیص دهد. پس در روش اول، می‌بایست سنسور قهوه‌ای را پیدا کرده و سپس به وسیله یک مولتی‌متر، ولتاژ این قطعه را اندازه بگیرید. اگر مولتی‌متر ولتاژ صفر را نمایش داد، پس سوکت، سیم‌کشی یا خود یونیت فن خراب شده است.
روش دیگر به بررسی کانکتور اصلی یونیت فن مربوط می‌شود. این قطعه معمولا نزدیک به رادیاتور یا در محفظه موتور قرار دارد. با مولتی‌متر ولتاژ پایه‌های تغذیه را تست کنید. عدم وجود ولتاژ نشان‌دهنده مشکل در سیم‌کشی، رله یا فیوزهای مربوطه است.
به عنوان راهکار سوم می‌توانید وضعیت فیزیکی یونیت فن را بررسی کنید. به دنبال آثار سوختگی روی بورد، خوردگی پایه‌ها، ترک‌خوردگی بدنه یا تجمع گرد و غبار بگردید. مشاهده هر یک از آن‌ها به معنی خرابی یونیت فن است. البته در صورت تجمع آلودگی می‌توانید از اسپری‌های مخصوص برای رفع آن استفاده کنید. اگر شدت آلودگی بیش از حد باشد، یونیت فن را خراب در نظر گرفته و آن را با یک نمونه سالم و باکیفیت تعویض کنید. توجه داشته باشید که ادامه کار با یونیت فن معیوب موجب گرمایش بیش از حد موتور و آسیب‌های جدی به این قطعه مهم می‌شود.
روش‌های جلوگیری از خرابی یونیت فن چیست؟
یونیت فن یکی از قطعات مهم خودرو به حساب می‌آید که در بهترین حالت با گذشت زمان عملکرد خود را از دست داده و خراب می‌شود. اگرچه خرابی تمام قطعات ماشین از جمله یونیت فن امری اجتناب‌ناپذیر است، اما با رعایت و اجرای چند راهکار ساده می‌توانید طول عمر مفید این قطعه را افزایش دهید.
انجام سرویس‌های دوره‌ای
سرویس دوره‌ای رادیاتور، بررسی سطح و کیفیت مایع خنک‌کننده، و اطمینان از سلامت ترموستات، فشار کاری یونیت فن را کاهش می‌دهد.
اجتناب از فشار بیش از حد روی موتور
در شرایط سخت مانند سربالایی‌های طولانی یا ترافیک‌های سنگین، بهتر است از کاربرد مداوم کولر خودداری کنید. همچنین، رانندگی ملایم و عدم فشار روی موتور، باعث کاهش فعالیت مداوم فن‌ها و در نتیجه کاهش فشار و خرابی یونیت فن می‌شود.
تمیز کردن سوکت ها و اتصالات یونیت فن
گرد و غبار، روغن و آلودگی‌های انباشته‌شده روی سوکت‌ها و اتصالات یونیت فن می‌توانند باعث اختلال در عملکرد این قطعه مهم شوند. تمیز کردن دوره‌ای این بخش‌ها با اسپری‌های مخصوص، از بروز مشکلات ناشی از اتصالات ضعیف جلوگیری می‌کند.
اطمینان از صحت عملکرد سیستم برق خودرو
نوسانات ولتاژ و مشکلات دینام یا باتری می‌توانند به مدارهای الکترونیکی یونیت فن آسیب بزنند. بررسی سلامت باتری، دینام و اتصالات برقی، از ایجاد نوسانات مخرب جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب، امکان خرابی یونیت فن و یا هر بخش الکتریکی دیگری در خودرو به سبب اختلال در سیستم برق‌رسانی به صفر می‌رسد.
خرید و کاربرد قطعات باکیفیت
در صورت نیاز به تعویض یونیت فن، استفاده از قطعات اصلی و استاندارد، تضمین‌کننده عملکرد صحیح و عمر طولانی‌تر آن خواهد بود. قطعات تقلبی یا بی‌کیفیت نه‌تنها کارایی مناسبی ندارند، بلکه ممکن است به سایر بخش‌های سیستم خنک‌کننده نیز آسیب برسانند.
جمع‌بندی
یونیت فن یکی از اجزای حیاتی سیستم خنک‌کننده در بسیاری از خودروهای امروزی به حساب می‌آید که نقش تعیین‌کننده در پیشگیری از گرمای بیش از حد موتور دارد. خرابی یونیت فن می‌تواند به افزایش دمای موتور، کاهش راندمان و حتی آسیب‌های جدی به بلوک سیلندر منجر شود.
یونیت فن دائما با سنسور دمای موتور و ایسیو در ارتباط است و با جمع‌آوری اطلاعات از این دو بخش، فن‌های مختلف را جهت حفظ دمای مطلوب موتور خاموش و روشن می‌کند. پس می‌توان گفت که در وهله اول بروز نقص در سنسور دما یا ایسیو موجب عملکرد نادرست یونیت فن خواهد شد. خرابی یونیت فن با نشانه‌های متعددی همراه است که در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها می‌بایست خودرو را به یک تعمیرکار حرفه‌ای نشان دهید. در غیر این صورت باید بهای گزافی را بابت خرابی موتور بپردازید.
دیدگاهتان را بنویسید