لاستیک‌ها به عنوان تنها نقطه تماس خودرو با زمین، نقش حیاتی در ایمنی و عملکرد خودرو ایفا می‌کنند. به دلیل اصطکاک دائمی و گرمای ناشی از تماس با سطح جاده، این قطعات در مقایسه با سایر بخش‌های خودرو زودتر فرسوده شده و نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. هرچند تایرهای باکیفیت از طول عمر بیشتری برخوردارند، اما قیمت آن‌ها بسیار بالا است. خوشبختانه با رعایت یکسری اصول ساده اما مؤثر، می‌توان عمر لاستیک‌های معمولی را به شکل قابل توجهی افزایش داد. در این مقاله از ایستگاه به بررسی روش‌های افزایش طول عمر لاستیک ماشین می‌پردازیم.
بررسی منظم باد لاستیک‌ها
نخستین راه برای افزایش طول عمر لاستیک ماشین، تنظیم دوره‌ای باد آن‌ها است. رانندگی با لاستیک‌های کم‌باد موجب تماس گسترده‌تر سطح تایر با جاده می‌شود. این امر اصطکاک و حرارت غیرمعمولی را ایجاد می‌کند. گرمای بیش‌ازحد ناشی از این اصطکاک، ساختار شیمیایی لاستیک را تخریب کرده و باعث از دست رفتن انعطاف‌پذیری و استحکام آن می‌شود.
این پدیده با بروز مشکلات متعددی همراه است که از جمله می‌توان به سایش ناهمگون آج‌ها، فرسایش زودرس کناره‌های تایر، کاهش کارایی سیستم ترمز، افزایش مقاومت غلتشی، تحمیل فشار اضافی به موتور و افزایش محسوس مصرف سوخت اشاره کرد.
از سوی دیگر، افزایش فشار باد بیش از حد مجاز نیز مشکلات خاص خود را به همراه دارد. در این حالت، سطح تماس لاستیک با جاده کاهش یافته و تنها بخش میانی تایر با زمین درگیر می‌شود. این وضعیت منجر به کاهش چسبندگی شده و کنترل خودرو را به ویژه در پیچ‌ها و شرایط جوی نامساعد سخت‌تر می‌کند.
سایش سریع و ناهمگون بخش مرکزی آج‌ها، کاهش جذب ناهمواری‌های جاده و انتقال مستقیم ضربات به سیستم تعلیق، از دیگر تبعات منفی لاستیک‌های پرباد است. این شرایط نه تنها به قطعات خودرو آسیب می‌زند، بلکه خطر بروز پنچری ناگهانی و حتی ترکیدگی لاستیک را به ویژه در سرعت‌های بالا افزایش می‌دهد.
برای جلوگیری از بروز این مشکلات، کنترل منظم فشار باد لاستیک‌ها با توجه به توصیه‌های سازنده خودرو ضروری است. این کار باید در حالت سرد بودن لاستیک‌ها انجام شده و با توجه به تغییرات دما و شرایط جاده صورت گیرد. رعایت این نکته ساده می‌تواند تا حد زیادی از بروز خطرات ناشی از فشار نامناسب باد لاستیک پیشگیری کرده و باعث افزایش طول عمر لاستیک ماشین می‌شود.
جابجایی لاستیک‌ها به صورت ضربدری
یکی از مؤثرترین و مقرون به‌صرفه‌ترین روش‌ها برای افزایش طول عمر لاستیک خودروهای خارجی و داخلی، جابجایی ضربدری آن‌ها است. از آنجا که بیشتر خودروهای سواری از نوع محور جلو محرک هستند، لاستیک‌های جلو علاوه بر نقش هدایت و فرمان، وظیفه انتقال نیرو به جاده را نیز بر عهده دارند. این مسئله، فشار و سایش بیشتری به لاستیک‌های جلو وارد می‌کند. در نتیجه لاستیک‌های جلو نسبت به لاستیک‌های عقب با سرعت بیشتری دچار سایش و فرسودگی شوند.
با اجرای الگوی صحیح جابجایی ضربدری، می‌توان سایش لاستیک‌ها را به صورت متعادل توزیع کرد. در این روش، لاستیک‌های جلو به صورت ضربدری به محور عقب، و لاستیک‌های عقب به صورت ضربدری به محور جلو انتقال می‌یابند. این کار باعث می‌شود تمامی لاستیک‌ها به طور یکسان در معرض سایش قرار گیرند.
بهترین زمان ممکن برای جابجایی ضربدری تایرها، پس از پیمودن ۸ الی ۱۰ هزار کیلومتر است. انجام چنین کاری نه تنها ماندگاری لاستیک‌ها را به شکل محسوسی افزایش می‌دهد، بلکه باعث حفظ پایداری و ایمنی خودرو در شرایط مختلف رانندگی نیز می‌شود. این راهکار ساده و کم‌هزینه برای افزایش طول عمر لاستیک ماشین در بلندمدت با صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه تعمیرات همراه خواهد بود.
توجه به تاب‌آوری تایر در برابر وزن و سرعت
هر لاستیک تاب‌آوری خاصی در برابر وزن و سرعت دارد که در صنعت به ترتیب به آن‌ها شاخص بار و سرعت مجاز گفته می‌شود. توجه به این دو مشخصه در هنگام خرید تایر و استفاده از خودرو، مترادف با افزایش طول عمر لاستیک است. حال آنکه نادیده گرفتن آن‌ها، یعنی سنگین کردن بیش از حد ماشین یا رانندگی با سرعت بالاتر از حد تحمل، باعث آسیب مستقیم به لاستیک و بخش‌های دیگر ماشین از جمله سیستم تعلیق شده و هدایت خودرو را دشوار می‌سازد.
بنابراین در هنگام انتخاب تایر مناسب، شاخص بار و شاخص سرعت مجاز را در نظر بگیرید. این دو ویژگی توسط سازنده بر روی دیواره جانبی تایر درج شده‌اند. هماهنگی این مقادیر با مشخصات خودرو، ضامن ایمنی و عملکرد بهینه وسیله نقلیه و همین‌طور افزایش طول عمر لاستیک خواهد بود. توصیه می‌شود پیش از خرید تایر جدید، دفترچه راهنمای خودرو را برای اطلاع از مقادیر دقیق مجاز بار و سرعت مطالعه کنید.
اجتناب از رانندگی تهاجمی
رعایت اصول رانندگی غیرتهاجمی و آرام، نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش طول عمر لاستیک خودرو دارد. این سبک رانندگی نه تنها ایمنی جاده‌ها را بهبود می‌بخشد، بلکه استرس وارده بر تایرها را به طور محسوسی کاهش می‌دهد.
شتاب‌گیری ملایم و ترمزگیری تدریجی، از مهم‌ترین عوامل مؤثر در حفظ سلامت لاستیک‌ها به شمار می‌آیند. این در حالی است که اعمال ناگهانی گاز یا ترمز، باعث ایجاد اصطکاک شدید و سایش سریع آج تایرها می‌شود. به عنوان یکی دیگر از اصول رانندگی محتاطانه، هنگام عبور از دست‌اندازها و موانع جاده‌ای بهتر است سرعت خودرو را کاهش دهید تا لاستیک در معرض ضربات شدید قرار نگیرد.
انجام مانورهای نرم و حساب‌شده در هنگام عبور از پیچ‌ها و تغییر مسیر جزو نکات حائز اهمیت در نظر گرفته می‌شود. پیچیدن‌های تند و تغییر جهت‌های ناگهانی، سایش غیریکنواخت و گرمایش بیش از حد در لبه‌های تایر را به همره دارد. حفظ سرعت مجاز و رانندگی با پیش‌بینی مناسب، به حفظ یکنواختی سایش و افزایش عمر مفید لاستیک‌ها کمک شایانی می‌کند. رعایت اصول رانندگی محتاطانه علاوه بر افزایش طول عمر لاستیک و کارایی آن‌ها، باعث بهبود ایمنی، کاهش مصرف سوخت و استهلاک کلی خودرو می‌شود.
ترازبندی چرخ‌های ماشین
تراز و بالانس صحیح چرخ‌ها، راهکار دیگری برای افزایش طول عمر لاستیک خودرو است. هنگامی که چرخ‌ها به درستی بالانس نشوند، لاستیک‌ها به صورت نامتوازن مورد سایش قرار گرفته و عمر مفید آن‌ها به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد. علائم مشخص چرخ‌های غیر بالانس شامل کشیده شدن خودرو به یک سمت، لرزش فرمان در سرعت‌های مشخص و انحراف خودرو از مسیر مستقیم می‌شود. در صورت مشاهده این نشانه‌ها، لازم است در اسرع وقت نسبت به بالانس چرخ‌ها اقدام کنید.
بهتر است حداقل سالی یک‌مرتبه، و همچنین پس از برخورد با دست‌اندازهای شدید یا تعویض لاستیک‌ها، عملیات بالانس چرخ‌ها را انجام دهید. غفلت از این موضوع نه تنها موجب سایش زودهنگام لاستیک‌ها می‌شود، بلکه به سیستم تعلیق، جلوبندی و کمک‌فنرها نیز آسیب می‌زند. چرخ‌های غیر بالانس همچنین کیفیت رانندگی را تحت‌الشعاع قرار داده و با ایجاد اختلال در عملکرد سیستم ترمز، ایمنی سرنشینان را به خطر می‌اندازند.
تنظیم منظم فرمان خودرو
تنظیم فرمان خودرو از ساش نامتقارن و زودهنگام آج‌ها جلوگیری کرده و باعث افزایش طول عمر لاستیک ماشین می‌شوند. در صورت مشاهده علائمی همچون سفتی غیرعادی فرمان، تمایل خودرو به انحراف به یک سمت، یا لرزش محسوس فرمان حین رانندگی، احتمالا مشکلی برای فرمان خودرو به وجود آمده و نیاز به تنظیم آن است. چشم‌پوشی از این نشانه‌ها و اصرار به ادامه رانندگی نه تنها موجب سایش سریع و نامتوازن لاستیک‌ها می‌شود، بلکه می‌تواند به سایر بخش‌های خودرو مثل سیستم تعلیق و جلوبندی آسیب برساند.
تنظیم فرمان خودرو به صورت دوره‌ای یا پس از برخورد با دست‌اندازهای شدید، یک اقدام پیشگیرانه ضروری به حساب می‌آید که علاوه بر افزایش طول عمر لاستیک باعث بهبود پایداری و کنترل خودرو، کاهش مصرف سوخت و افزایش ایمنی آن می‌شود.
توجه به سلامت لاستیک زاپاس
به همراه داشتن لاستیک زاپاس اگرچه یکی از الزامات ایمنی در رانندگی است، اما متأسفانه بسیاری از رانندگان از بررسی دوره‌ای شرایط این قطعه حیاتی غفلت می‌کنند. حال آنکه لاستیک زاپاس تنها در مواقعی به کار می‌آید که از سلامت کافی و فشار باد مناسب برخوردار باشد.
برای اطمینان از کارایی لاستیک یدکی، بهتر است هم‌زمان با تنظیم فشار باد تایرهای اصلی، شرایط این لاستیک را نیز بررسی کرده و در صورت نیاز، عملیات تنظیم باد را روی آن انجام دهید. فشار باد لاستیک همواره باید مطابق با توصیه‌های سازنده خودرو تنظیم شود.
همچنین جهت حفظ عمر و کارایی لاستیک زاپاس، لازم است آن را در محیطی خشک و خنک و به دور از تابش مستقیم نور خورشید و منابع حرارتی نگهداری کنید. قرارگیری طولانی‌مدت در معرض عوامل جوی می‌تواند موجب ترک‌خوردگی و فرسودگی زودرس لاستیک شود. با رعایت این نکات ساده، می‌توانید در لحظات بحرانی روی عملکرد قابل اطمینان لاستیک زاپاس حساب باز کنید.
جمع‌بندی
عمر مفید لاستیک‌ها تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله سبک رانندگی، شرایط جاده‌ای، کیفیت ساخت و نحوه نگهداری قرار دارد. در حالی که حداکثر عمر تایرهای ایرانی ۵ سال است، نمونه‌های باکیفیت خارجی می‌توانند تا ۸ سال عمر کنند. ولی صرف‌نظر از ایرانی یا خارجی بودن لاستیک، با رعایت چند نکته و انجام چند روش ساده می‌توان به افزایش طول عمر لاستیک ماشین کمک کرد. رعایت اصول صحیح نگهداری از لاستیک، نه تنها موجب صرفه‌جویی اقتصادی می‌شود، بلکه نقش تعیین‌کننده‌ای در حفظ ایمنی و کنترل خودرو دارد.
دیدگاهتان را بنویسید