مقدمه
گیربکس ضریب متغیر یا همان CVT یکی از اصطلاحات منفور در واژگان خودرویی است. گیربکس CVT با کلمه «بدون هیجان» مترادف شده و خودروهایی که به این سیستم مجهز هستند، اغلب از سوی مشتریان طرد می‌شوند. آیا چنین ذهنیتی نسبت به CVT منصفانه است یا باید احترام بیشتری برای این فناوری قائل باشیم؟
گیربکس‌های ضریب متغیر نخست در خودروهای ارزان‌قیمت، کم قدرت و کوچک به کار رفتند و بعدها در شاسی‌بلندها و سدان‌های سایز بزرگ و قدرتمند ظاهر شدند. حتی خودروهای اسپرت کوچک همچون سوبارو WRX نیز به‌جای گیربکس‌اتوماتیک، از سیستم ضریب متغیر استفاده می‌کنند.
بسیاری از خودروهای هیبریدی نیز از گیربکس CVT بهره می‌گیرند که البته نام سیستم به e-CVT تغییر می‌یابد. گیربکس e-CVT وظیفه دارد ترکیب قوای محرکه موتور الکتریکی و بنزینی را به چرخ‌ها برساند؛ بنابراین چه CVT را دوست داشته باشید چه از آن متنفر باشید، گیربکس CVT کماکان در صنعت خودروسازی باقی می‌ماند. در ادامه دلایل تنفر از گیربکس CVT را توضیح می‌دهیم.
فناوری CVT قدیمی است
گیربکس ضریب متغیر یک فناوری قدیمی در صنعت خودروسازی جهان است. این سیستم نخستین‌بار در یکی از پتنت‌های بنز با نام Motorwagon رونمایی شد، ولی اولین وسیله نقلیه‌ای که با گیربکس CVT در دسترس مشتریان قرار گرفت، متعلق به یک شرکت بریتانیایی به نام کلاینو (Clyno) در سال ۱۹۲۳ بود. کلاینو از کلمه inclined مشتق شده که به پولی‌های مایل و شیب‌دار در گیربکس CVT اشاره می‌کند.
گیربکس‌های ضریب متغیر اولیه تنها قادر به تحمل قدرت پایین بودند. در واقع عمده موفقیت‌های کلاینو در موتورسیکلت‌های ۲ الی ۵ اسب بخاری حاصل می‌شد. متأسفانه کلاینو پیش از آنکه بتواند گیربکس CVT را در خودروهای سواری تعبیه کند، دچار ورشکستگی شد و تنها توانست نام خود را در تاریخچه صنعت خودرو باقی بگذارد.
چند دهه بعد از کلاینو، گیربکس CVT به طور موفقیت‌آمیز توسط شرکت DAF تجاری‌سازی شد. در سال ۱۹۵۸، گیربکس CVT با نام سیستم انتقال قدرت Variomatic در خودرو شهری DAF 600 مورداستفاده قرار گرفت. واریوماتیک یک CVT ابتدایی بود که روی محور عقب نصب می‌شد. این سیستم از پولی‌های بزرگ و تسمه‌های لاستیکی استفاده می‌کرد که باگذشت زمان کش می‌آمدند. البته موتور ۵۹۰ سی‌سی ۲۲ اسب بخاری DAF به سبب فشار پایین، کاربرد این گیربکس را امکان‌پذیر می‌ساخت. دی‌ای‌اف ۶۰۰ به سبب مصرف سوخت بهینه و آلایندگی پایین به موفقیت بالایی در بازار اروپا دست پیدا کرد. خودروهای DAF با گیربکس واریوماتیک در دهه ۶۰ به بازار آمریکا نیز راه پیدا کردند. هرچند طولی نکشید که به سبب یک ایراد بزرگ، تردد خودروهای دی‌ای‌اف مجهز به CVT در این کشور ممنوع شد. گیربکس واریوماتیک تنها دارای حالت رانندگی (D)، خلاص (N) و معکوس (R) و فاقد دنده پارک (P) بود. ازاین‌رو دولت آمریکا تردد خودروهای واریوماتیک را ناامن دانست و فروش آن‌ها را متوقف کرد.
گیربکس واریوماتیک یک ویژگی خاص دیگر نیز داشت. دنده‌معکوس از پولی‌های یکسان با دنده رانندگی استفاده می‌کرد. بدین ترتیب راننده می‌توانست با حداکثر سرعت ماشین (حدود ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت) به سمت عقب حرکت کند. البته این ویژگی موجب خلاقیت‌های شگفت‌انگیز در خودروهای مسابقه‌ای هلندی شد.
پس از DAF، سوبارو در سال ۱۹۸۹ نسخه مدرن و کامل‌تر گیربکس CVT را به صنعت خودرو معرفی کرد. به لطف طراحی‌های CAD و پیشرفت در علم مواد، گیربکس‌های ضریب متغیر سوبارو می‌توانستند بدون بروز مشکل در تسمه، قدرت بالای موتور را به‌خوبی تحمل کنند. حتی در برخی از گیربکس‌های CVT به‌منظور افزایش ماندگاری و دوام، از زنجیره‌های فلزی میان پولی‌ها استفاده می‌شد. در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی، چهار غول ژاپنی یعنی هوندا، نیسان، سوبارو و تویوتا، مدل‌های مجهز به CVT را به سبد محصولات خود اضافه کردند.
رانندگی بی‌هیجان و کسل‌کننده
خودروسازان به دو دلیل عاشق استفاده از گیربکس CVT در مدل‌های اقتصادی هستند. اول اینکه CVT دارای قطعات متحرک کمتری نسبت به گیربکس‌اتوماتیک است و به همین خاطر ساخت آن با هزینه کمتری انجام می‌شود. به‌علاوه، گیربکس‌های CVT به بهبود مصرف سوخت کمک می‌کنند. ازآنجاکه ضریب دنده بی‌نهایت و دائماً در حال تغییر است، CVT موتور را در کارآمدترین RPM ممکن نگه می‌دارد. هر که تاکنون پشت فرمان خودروی مجهز به گیربکس CVT نشسته، به‌خوبی با این حس آشنا هستند.
دور موتور تحت شتاب شدید جهش پیدا می‌کند، چون پولی ورودی گیربکس به موتور اجازه می‌دهد در RPM که بیشترین گشتاور را تولید می‌کند (معمولاً جایی نزدیک به خط‌قرمز)، بچرخد. دور موتور با افزایش سرعت ثابت باقی می‌ماند. زمانی که سرعت خودرو بالاتر می‌رود، پولی‌های ورودی و خروجی CVT به نحوی تنظیم می‌شوند که موتور در بهینه حالت مطلوب خود باقی بماند. زمانی که سرعت به حداکثر برسد، پولی شفت ورودی منبسط و پولی شفت خروجی منقبض شده و سرعت موتور به‌منظور عملکرد بهینه کاهش پیدا می‌کند. این عملیات به‌آرامی و بر خلاف گیربکس‌های معمولی، بدون وقفه در تعویض دنده صورت می‌گیرد.
با اینکه نسخه‌های اولیه CVT بخشی از کارایی خود را به دلیل اصطکاک و دمای بالا از دست می‌دادند، ولی نسخه‌های جدید پیشرفته‌تر و کارآمدتر هستند. به گفته جتکو، یکی از تولیدکنندگان گیربکس که معمولاً با شرکت‌های بزرگ ژاپنی همکاری دارد، برخی نسخه‌های جدید CVT از موانع راندمان انتقال ۹۰ درصد فراتر رفته‌اند که شاهکاری در این فناوری به‌حساب می‌آید.
ایجاد صدای ناخوشایند
گیربکس CVT به نحوی طراحی شده که تحت شتاب، سرعت موتور را در دور موتور ثابت نگه دارد. درحالی‌که این ویژگی از نظر فنی کارآمد است، ولی باعث ایجاد سروصدای موتور شده و حس و حال سرعت‌گیری را به دلیل تعویض دنده از بین می‌برد. گویی موتور اصلاً درگیر نشده است، ولی از طرفی صدای آزاردهنده‌ای دارد و ملودی جذاب آن تبدیل به صوت ناهنجار و تک‌نُتی می‌شود.
نسل جدید گیربکس‌های CVT
نسل جدید گیربکس‌های CVT محبوبیت بیشتری نسبت به نسخه‌های قبلی دارد. این گیربکس‌ها از فناوری E-Step استفاده می‌کنند و تا زمانی که نیازی به تعویض دنده نباشد، خودرو با ضریب دنده خاصی به حرکت ادامه می‌دهد. به‌محض تغییر شرایط رانندگی، مکانیزم CVT وارد عمل شده و دنده را عوض می‌کند. عملیات تغییر دنده به همان منوال گیربکس‌های CVT قدیمی صورت می‌گیرد، ولی ازآنجاکه دنده قبلاً قفل بوده، حسی مانند تغییر دنده در گیربکس‌های اتوماتیک به وجود می‌آورد و رانندگی از حالت بی‌هیجان و کسل‌کننده خارج می‌شود.
جمع‌بندی
اگرچه رانندگی با گیربکس CVT به‌اندازه گیربکس دستی پرهیجان نیست و بسیاری افراد چندان طرف‌دار خودروهای مجهز به گیربکس CVT نیستند، ولی نباید از مزایای اصلی این سیستم غافل شد. ساختار ساده، قدرت حداکثری، رانندگی نرم و روان، بهینه‌سازی مصرف سوخت، کاهش آلودگی، سبک بودن و ارزان‌بودن، مزایای گیربکس CVT نسبت به گیربکس‌های معمولی است. در ضمن، نسل جدید گیربکس‌های CVT برخلاف مدل‌های قبلی از فناوری E-Step استفاده می‌کنند که در هنگام تعویض دنده، تجربه‌ای مشابه رانندگی با خودرو اتوماتیک را به وجود می‌آورد. باتوجه‌به این مزایا، اگر شما هم جزو رانندگان متنفر از گیربکس CVT هستید، بهتر است ذهنیت و تعصب منفی خود را اندکی کاهش دهید. بی‌دلیل نیست که این نوع گیربکس تاکنون در صنعت خودروسازی دوام آورده و شرکت‌های مطرح هنوز هم در برخی مدل‌های خود از آن استفاده می‌کنند.
دیدگاهتان را بنویسید