مقدمه
در مباحث فنی مربوط به موتور خودرو، تایپت هیدرولیک راهکاری مؤثر و اتوماتیک برای زمان‌بندی دقیق سوپاپ‌ها به‌حساب می‌آید. این قطعه با تنظیم فاصله مشخص میان انتهای ساق سوپاپ و بادامک میل‌سوپاپ، موجب کارکرد بدون صدا و بهینه موتور می‌شود. به بیان بهتر، تایپت روشی برای افزایش راندمان حجمی موتور در خودروهای بنزینی است. پیشرانه‌های TU5 و EF7 ایران‌خودرو از این فناوری رایج برای تحقق دقیق زمان‌بندی سوپاپ‌ها و در نتیجه بهینه‌سازی عملکرد خود استفاده می‌کنند. در ادامه بیشتر با تایپت هیدرولیکی و اهمیت آن آشنا خواهید شد.
اهمیت تایپت هیدرولیکی چیست؟
یکی از مباحث مهم در مقوله خودروهای بنزینی، بهبود راندمان حجمی موتور به‌منظور افزایش قدرت و گشتاور آن است. همان‌طور که می‌دانید، با افزایش دور موتور، میزان ورود هوا و سوخت درون سیلندر کاهش پیدا می‌کند. این موضوع، عملکرد موتور را تضعیف کرده و درعین‌حال، مصرف سوخت و تولید آلایندگی را افزایش می‌دهد. به همین منظور، راهکارهای متعددی برای افزایش راندمان حجمی موتور ارائه شده که یکی از آنها، تنظیم مناسب زمان‌بندی سوپاپ است.
با تنظیم زمان بسته‌بودن یا باز بودن سوپاپ‌ها به‌منظور ورود ترکیب سوخت و هوا به میزان کافی درون سیلندرها، عملکرد موتور بهبود پیدا کرده و قدرت و گشتاور مناسب را به وجود می‌آورد. در این میان، اگر آوانس و ریتارد سوپاپ‌های هوا و دود از حالت تنظیم‌شده خارج شود، باز هم میزان سیلندر با میزان نامناسب ترکیب سوخت و هوا پر شده و احتراق به شیوه مطلوب صورت نمی‌گیرد. این امر نتیجه‌ای به جز افت عملکرد موتور و احتراق ناقص را به همراه نخواهد داشت. برای تحقق زمان‌بندی دقیق سوپاپ‌ها، از تایپت هیدرولیکی استفاده می‌شود.
تایپت هیدرولیکی چگونه عمل می‌کند؟
تایپت هیدرولیک به شکل یک استوانه فلزی است که اجزای مختلف آن، یعنی پلانجر (پیستون)، فنر پلانجر، ساچمه، خار و سوپاپ یک‌طرفه در بدنه آن قرار دارند. تایپت روی قسمت انتهای ساق سوپاپ نصب می‌شود. بدنه پلانجر شامل شیاری است که یک سوراخ کوچک درون آن دیده می‌شود. در زیر پلانجر نیز یک سوراخ دیگر تعبیه شده که به فنر و ساچمه ختم می‌شود. بدنه تایپت به نوبه خود دارای یک سوراخ است.
با استارت موتور، روغن هیدرولیک به سمت تایپت حرکت می‌کند و از طریق سوراخ روی بدنه، وارد مجموعه تایپت و از طریق سوراخ درون شیار پلانجر، وارد پلانجر می‌شود. روغن ورودی به داخل پلانجر، از طریق سوراخ زیرین، به قسمت پایین راه پیدا می‌کند. زمانی که تایپت به‌وسیله میل بادامک به سمت پایین فشار داده شد، ورودی روغن هیدرولیک به مجموعه تایپت بسته می‌شود. در این حالت تایپت و پلانجر و قسمت پایینی آن مملو از روغنی هستند که فشار بادامک نمی‌تواند آن را از حد خاصی فشرده‌تر کند؛ بنابراین زمانی که میل بادامک، بادامک را به سمت پایین فشار می‌دهد، این فشار به تایپت و اجزای داخلی آن وارد شده و آنها را به سمت پایین حرکت می‌دهد. فشار حاصل از این حرکت، روی سوپاپ سرسیلندر اعمال می‌شود. ولی روغن درون پلانجر و اجزای داخلی از یک حد خاصی فشرده‌تر نمی‌شوند و یک مجموعه سلب را به وجود می‌آورند که لقی مابین میل‌سوپاپ و سوپاپ را در حد خاصی نگه می‌دارد.
پس از باز شدن سوپاپ سرسیلندر، فشار بادامک از روی قسمت انتهایی تایپت برداشته شده و فنر تایپت، مجموعه را به سمت بالا حرکت می‌دهد؛ بنابراین فشار از روی فنر برداشته شده و پیستون به حالت اولیه باز می‌گردد. بخشی از روغن خالی می‌شود تا تایپت به وضعیت ایده‌آل برای ورود روغن جدید برسد. در تمام مدتی که موتور مشغول به کار است، این فرایند تکرار می‌شود تا لقی میان میل بادامک و سوپاپ در حد خاصی باقی بماند.
با تنظیم این لقی، مدت‌زمان باز بودن یا بسته‌بودن سوپاپ‌ها به طور دقیق تنظیم می‌شود و ناهماهنگی میان آنها به وجود نمی‌آید. بدین ترتیب، ترکیب مناسب سوخت و هوا وارد سیلندر شده و احتراق به بهترین شیوه ممکن صورت می‌گیرد. احتراق بهینه به معنی ایجاد قدرت و گشتاور مناسب، بهینگی مصرف سوخت و جلوگیری از اتلاف آن است.
مزایای تایپت هیدرولیکی چیست؟
بدون شک تاکنون مزایای تایپت هیدرولیکی برای شما آشکار شده است. اما به‌غیراز افزایش دقت در زمان‌بندی سوپاپ‌ها، بهبود احتراق و افزایش بازده موتور، بهبود مصرف سوخت و کاهش آلودگی، مزایای دیگر تایپت هیدرولیکی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
– عملکرد اتوماتیک بدون نیاز به تنظیم دستی
تایپت هیدرولیکی راهکاری اتوماتیک برای تنظیم دقیق زمان‌بندی سوپاپ است. اجزای داخلی سوپاپ با حرکت میل بادامک و روغن جاری از سوی موتور، به طور اتوماتیک عمل کرده و لقی میان سوپاپ و میل‌سوپاپ را در حد خاصی حفظ می‌کنند؛ بنابراین تا زمانی که تایپت‌ها سالم باشند، به اجرای عملیات ادامه می‌دهند، بدون اینکه نیازی به سرویس و تنظیم دستی لقی باشد.
– کاهش لرزش و صدای موتور
همان‌طور که لقی سوپاپ و میل‌سوپاپ باعث ایجاد سروصدای موتور می‌شود، کنترل این لقی جلوی سروصدای موتور را می‌گیرد. عملکرد موتور نرم‌تر شده و لرزش آن نیز کاهش پیدا می‌کند.
– دوام بالا
تایپت‌های هیدرولیکی طول عمر بالایی دارند و تا زمانی که سیستم روغن‌رسانی به‌درستی کار کند و روغن باکیفیت وارد آنها شود، تا مدت‌ها دچار نقص نمی‌شوند؛ بنابراین بهتر است از سرویس‌های دوره‌ای روغن‌موتور، مثل تعویض فیلتر روغن و همین‌طور تعویض روغن (هر بار پس از کارکرد ۵۰۰ کیلومتر) غافل نشوید.
جمع‌بندی
تایپت هیدرولیکی رابطی میان میل بادامک و سوپاپ است که لقی میان این دو را در حد خاصی نگه می‌دارد. تایپت هیدرولیکی فشار بادامک را به سوپاپ رسانده و نقش بسزایی در زمان‌بندی مناسب سوپاپ دارند. تایپت‌ها تضمین می‌کنند که سوپاپ‌های ورودی و خروجی در مدت‌زمان تعیین‌شده باز و بسته می‌شوند. این موضوع باعث جلوگیری از احتراق ناقص ترکیب سوخت و هوا در سیلندر و کاهش سروصدای موتور شده و راندمان آن را علی‌الخصوص در دور موتورهای بالا افزایش می‌دهد. البته عملکرد صحیح تایپت‌ها مشروط به استفاده از روغن‌موتورهای مرغوب و باکیفیت و همین‌طور انجام سرویس‌های دوره‌ای برای اطمینان‌یافتن از سلامت و کیفیت روغن‌موتور است. توصیه می‌شود پس از هر مرتبه پیمود مسافت ۵۰۰۰ کیلومتری، روغن‌موتور را عوض کرده و فیلتر روغن را چک کنید تا مبادا علی‌رغم استفاده از روغن جدید و باکیفیت، آلودگی وارد تایپت‌ها شده و آنها را دچار ساییدگی کند.
دیدگاهتان را بنویسید