در هنگام خرید خودرو احتمالا بارها این جمله را شنیده‌اید؛ مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک از خودروهای دنده دستی بیشتر است. بسیاری افراد به محض شنیدن این جمله، سادگی استفاده از گیربکس اتوماتیک را نادیده گرفته و به سراغ خودروهای مجهز به گیربکس دستی می‌روند. اما این ادعا تا چه اندازه واقعیت دارد؟
برای مقایسه مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک با نمونه‌های دستی، باید شرایط برابری را در نظر گرفت. این شرایط شامل نوع خودرو، نحوه رانندگی و مسیر رانندگی می‌شود. یک نکته مهم دیگر نیز در این میان وجود دارد. ارزیابی فعلی در حال حاضر صادق بوده و در آینده با پیشرفت تکنولوژی ساخت جعبه‌دنده‌های اتوماتیک، ممکن است نتیجه‌ای متفاوت به دست آید.
بنابراین اگر بخواهیم در مورد مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک و دستی اظهارنظر کنیم، باید این دو نوع گیربکس را در یک ماشین منفرد قرار داده و سپس با پیمایش مسیری یکسان در شرایط یکسان تحت هدایت راننده یکسان، مصرف سوخت آن‌ها را مورد مقایسه قرار دهیم. در حال حاضر برای عمده خودروهای سواری معمولی، مصرف سوخت نمونه‌های مجهز به گیربکس اتوماتیک بیشتر از نمونه‌های مجهز به گیربکس دستی است.
علیرغم مصرف سوخت بیشتر، مدل‌های اتوماتیک شتاب‌گیری کندتری نسبت به مدل‌های دستی دارند. برای مقایسه مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک در مقایسه با ماشین‌های دنده دستی باید از طرز کار این دو جعبه‌دنده آگاهی پیدا کرد و از نحوه انتقال قدرت توسط آن‌ها مطلع شد.
طرز کار گیربکس دستی چگونه است؟
گیربکس خودرو، رابط میان موتور و چرخ‌ها است. به بیان بهتر، گیربکس نیروی موتور را به سمت چرخ‌ها هدایت کرده و ماشین را به حرکت می‌اندازد. در خودروهای دنده دستی، گیربکس به وسیله صفحه کلاچ و دیسک به موتور وصل می‌شود. صفحه کلاچ با دیسک جفت شده و از طریق اصطکاک بین این دو، قدرت و گشتاور موتور به گیربکس انتقال می‌یابد.
در هنگام تعویض دنده، زمانی که شما پای خود را روی پدال کلاچ فشار می‌دهید، صفحه کلاچ و دیسک از هم فاصله می‌گیرند و بدین ترتیب، ارتباط میان موتور و گیربکس قطع می‌شود. در این حالت به شیوه امن می‌توان اهرم تعویض دنده را روی عدد مناسب قرار داد و سپس با رهاسازی پدال کلاچ، ارتباط میان موتور و گیربکس را مجددا برقرار کرد.
یک نکته مهم حین انتقال قدرت در گیربکس‌های دستی وجود دارد که از آن می‌توان برای مقایسه مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک با ماشین‌های دستی بهره گرفت. در مکانیزم انتقال قدرت دستی، ارتباط میان موتور و گیربکس حین تعویض دنده از بین می‌رود. در همان مدت‌زمانی که راننده قصد دارد تعویض دنده را انجام دهد، قوای موتور هدر می‌شود. به عبارت بهتر، گیربکس‌های دستی با اتلاف توان موتور مواجه هستند. هرچند که به محض رهاسازی پدال، ارتباط میان موتور و گیربکس برقرار داده شده و قوای محرکه از طریق گیربکس به سمت چرخ‌ها می‌رسد.
حتی در صورت رعایت نکات نگهداری از خودرو و رانندگی محتاطانه، با گذشت زمان لنت صفحه کلاچ رفته‌رفته ساییده شده و خاصیت اصطکاکی خود را از دست می‌دهد. این موضوع باعث ایجاد هرزگردی میان دیسک و صفحه شده و قوای موتور به طور کامل به گیربکس انتقال نمی‌یابد. البته تضعیف عملکرد گیربکس به سبب هرزگردی چندان شدید نیست، ولی بازهم اتلاف توان موتور اتفاق می‌افتد و سوخت به هدر می‌رود. این مشکل با لنت‌کوبی و تعویض صفحه کلاچ برطرف می‌شود.
طرز کار گیربکس اتوماتیک چگونه است؟
برای مقایسه مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک با ماشین‌های دستی، باید با طرز کار گیربکس اتوماتیک نیز آشنا شد. گیربکس اتوماتیک با مبدل گشتاور به موتور متصل می‌شود. مدل گشتاور مملو از روغن بوده و انتقال قدرت را از طریق جریان روغن انجام می‌دهد.
مبدل گشتاور شامل ایمپلر و توربین می‌شود؛ ایمپلر به فلایویل و توربین به گیربکس متصل است. روغن موجود در مبدل گشتاور به وسیله ایمپلر جریان دورانی پیدا کرده و توربین را می‌چرخاند. با چرخش توربین، نیروی موتور به گیربکس انتقال پیدا می‌کند. توجه داشتید باشید که انتقال قدرت از طریق جریان سیال با افت هیدرولیکی همراه بوده و قدرتی که توسط موتور به وجود می‌آید ممکن است به طور کامل به سمت گیربکس هدایت نشود. دلیل این افت هیدرولیکی، نیروهای مقاوم در برابر حرکت سیال هستند. چنین نیروهای مقاومی در مبدل گشتاور باعث اتلاف انرژی موتور خواهند شد.
با این حال پیش از قضاوت تأثیر اتلاف انرژی روی مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک باید یک نکته مهم را در نظر بگیرید. نیروهای مقاوم در برابر حرکت سیال درون مبدل گشتاور اثر دائمی ندارند. چراکه در زمان مناسب، کلاچ‌هایی که درون مبدل تعبیه شده‌اند، پمپ و توربین را با هم جفت کرده و باعث یکپارچه‌سازی و دوران آن‌ها با سرعت یکسان می‌شود.
مقایسه میزان اتلاف انرژی حین انتقال قدرت در مبدل گشتاور و سیستم کلاچ
مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک نسبت به مدل‌های دستی را می‌توان با توجه به میزان اتلاف انرژی حین انتقال قدرت مقایسه کرد. همان‌گونه که مشخص است، اتلاف انرژی ناشی از حرکت سیال درون مبدل گشتاور در مقایسه با اصطکاک بین صفحه کلاچ و دیسک قابل‌توجه‌تر است. به همین دلیل، میزان انرژی تلف‌شده در موتور هنگام استفاده از مبدل گشتاور بیشتر از سیستم کلاچ خواهد بود.
به علاوه در برخی شرایط احتمال عدم درگیری کلاچ‌های کوپل‌کننده توربین و پمپ مبدل گشتاور در خودروهای اتوماتیک وجود دارد. این موضوع سبب افزایش بیشتر این اتلاف می‌شود. در نتیجه، سیستم‌های مجهز به مبدل گشتاور در مقایسه با انتقال قدرت از طریق کلاچ، بازدهی کمتری داشته و انرژی بیشتری هدر می‌دهند.
چرا مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک بیشتر از ماشین‌های دستی است؟
بدون شک تاکنون متوجه شده‌اید که چرا خودروهای اتوماتیک سوخت بیشتری نسبت به خودروهای دنده دستی مصرف می‌کنند. با این حال، دلایل مصرف سوخت بیشتر در خودروهای اتوماتیک در مقایسه با نمونه‌های دستی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
اولا انتقال قدرت در خودروهای اتوماتیک به دلیل استفاده از مبدل گشتاور تلفات انرژی بیشتری نسبت به گیربکس‌های دستی دارد. در خودروهای دنده‌ای، اتصال مستقیم موتور به چرخ‌ها از طریق کلاچ خشک، بازدهی بین ۹۵ الی ۹۸ درصد ایجاد می‌کند، اما در سیستم‌های اتوماتیک، انتقال قدرت از طریق سیال هیدرولیک انجام می‌شود که باعث تلفات اصطکاکی و گرمایی و کاهش بازده به بین ۸۵ الی ۹۰ درصد می‌شود. این مسئله، همراه با وزن بیشتر و پیچیدگی سیستم‌های هیدرولیکی، مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک را افزایش می‌دهد.
ثانیا در خودروهای اتوماتیک قدیمی که فاقد دنده اوردرایو بودند، دستیابی به سرعت‌های بالا به افزایش دور موتور احتیاج داشت. این ویژگی باعث می‌شد در مقایسه با یک خودروی دنده‌ای با سرعت مشابه، مصرف سوخت به‌طور محسوسی بیشتر باشد، چراکه دور موتور در حالت اتوماتیک بالاتر از حالت دنده‌ای بود. البته، مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک امروزی به لطف گیربکس‌های CVT تا حدودی کمتر شده است.
دلیل آخر بالا بودن مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک نسبت به مدل‌های دستی، مربوط به ماشین‌های قدیمی‌تر می‌شود. در گذشته، تعداد دنده‌های گیربکس‌های اتوماتیک کمتر از نمونه‌های دنده‌ای بود. این مسئله باعث می‌شد موتور در دورهای بالاتری کار کند و در نتیجه مصرف سوخت افزایش یابد. با اینکه کامپیوتر گیربکس یا همان TCU پیوسته سعی داشت دنده را در سبک‌ترین حالت ممکن حفظ کند، اما در برخی شرایط مانند عبور از سربالایی‌ها یا شتاب‌گیری‌های ناگهانی، اجبار به استفاده از دورهای بالا با یک دنده، باعث افزایش مصرف سوخت می‌شد.
راهکارهایی برای کاهش مصرف سوخت
برای کاهش مصرف سوخت خودروهای اتوماتیک و همین‌طور دستی، راهکارهای متعددی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به تعویض به‌موقع فیلتر هوا و استفاده از فیلترهای استاندارد اشاره کرد. تنظیم دوره موتور، تعمیر و نگهداری منظم خودرو و استفاده از سوخت مناسب با تکنولوژی خودرو نیز تأثیر بسزایی در کاهش مصرف سوخت دارد.
از دیگر راهکارهای کاهش مصرف سوخت، تصحیح شیوه رانندگی است. رانندگی با سرعت مناسب، استفاده از دنده صحیح و پرهیز از شتاب‌گیری غیرضروری از عوامل مهم در کاهش مصرف سوخت هستند. همچنین، پیش‌بینی شرایط جاده و جلوگیری از توقف‌های ناگهانی به صرفه‌جویی کمک می‌کند.
تنظیم باد لاستیک‌ها و تعویض به‌موقع روغن موتور نیز از مواردی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود. علاوه بر این، حمل بار اضافی مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، بنابراین بهتر است از آن اجتناب شود. در مجموع، رعایت این نکات نه تنها مصرف سوخت را کاهش می‌دهد، بلکه به طول عمر خودرو و کاهش آلایندگی نیز کمک می‌کند.
دیدگاهتان را بنویسید