در مقابل راننده، یک پنل آنالوگ یا دیجیتالی وجود دارد که اطلاعات حیاتی خودرو را به وی نشان می‌دهد. یکی از نشانگرهای مهم روی این پنل، نشانگر دور موتور است که معمولا در کنار عقربه کیلومتر شمار جای گرفته است. این نشانگر، میزان چرخش موتور یا همان دورموتور خودرو را مشخص می‌کند. رعایت محدوده بهینه دور موتور، یکی از اصول مهم در حین هدایت وسیله نقلیه محسوب می‌شود.
در خودروهای مجهز به جعبه‌دنده دستی، انتخاب سرعت مناسب و لحظه صحیح تغییر دنده به میزان دور موتور وابسته است. این عامل تأثیر بسزایی در کیفیت سواری، طولانی‌تر شدن عمر قطعات موتور و دستیابی به حداکثر بازدهی دارد. در این مقاله از ایستگاه به تشریح مفهوم دقیق دورموتور خودرو و روش‌های تنظیم سبک رانندگی مطابق با آن می‌پردازیم.
دور موتور چیست؟
به تعداد دفعات چرخش میل‌لنگ در هر دقیقه، دور موتور گفته می‌شود. در عمل، به این معنی است که پیستون‌های درون موتور چند وقت یک‌بار مرحله مکش خود را به پایان می‌رسانند و کل چرخه خود، یعنی مراحل تراکم، احتراق و تخلیه را تکمیل می‌کنند.
حرکت رفت و برگشتی پیستون از طریق میل‌لنگ به حرکت دورانی تبدیل می‌شود. این حرکت دورانی ابتدا به فلایویل و سپس به واسطه سیستم انتقال قدرت به چرخ‌های خودرو انتقال می‌یابد. بدین ترتیب، ماشین به حرکت می‌افتد.
میزان چرخش موتور بر حسب RPM سنجیده می‌شود که مخفف عبارت Revolution Per Minute یا همان دور در دقیقه است. دورسنج خودرو، زمان مناسب برای افزایش یا کاهش دنده در خودروهای دنده دستی را تعیین می‌کند. تعویض دنده در دورهای نامناسب گاهی اوقات می‌تواند منجر به رانندگی نامنظم، فشار به موتور و فرسودگی گیربکس شود. به عنوان مثال، دورسنج خودرو (تاکومتر) مقادیر ۱، ۲، ۳… را نشان می‌دهد که در آن، هر عدد به معنای ۱۰۰۰ دور است. به عنوان مثال، اگر عقربه روی عدد ۳ باشد، یعنی موتور ۳۰۰۰ دور در دقیقه می‌چرخد.
دور موتور چه اهمیتی دارد؟
دور موتور، توان خروجی موتور را نشان می‌دهد. زمانی که راننده پای خود را روی پدال گاز فشار می‌دهد، دور موتور بالا می‌رود؛ موتور قدرت بیشتری تولید می‌کند و سرعت خودرو افزایش می‌یابد. ولی اهمیت دورموتور خودرو زمانی به چشم می‌آید که هنگام تغییر دنده فرا رسیده باشد، خواه به صورت دستی و خواه به صورت اتوماتیک. به علاوه، با تنظیم میزان چرخش موتور می‌توان عملکرد پیشرانه را در محدوده بهینه حفظ کرد تا بدین طریق، سوخت به میزان بهینه و استاندارد مصرف شود.
از طرف دیگر، تغییرات غیرمنتظره در دورموتور خودرو می‌تواند نشان‌دهنده وجود نقص در اجزای پیشرانه باشد. با نگاهی به صفحه نمایش دورسنج، متوجه محدوده‌ای با رنگ قرمز خواهید شد که منطقه خطر نامیده می‌شود. ورود عقربه به این ناحیه به شدت ممنوع است، چراکه باعث تحمیل فشار مضاعف به موتور شده و عمر مفید آن را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. به طور کلی می‌توان اهمیت دور موتور را در موارد زیر خلاصه کرد.
– زمان‌بندی تعویض دنده
دورسنج، زمان مناسب برای افزایش یا کاهش دنده در خودروهای دنده دستی را تعیین می‌کند. تعویض دنده در دورهای نامناسب گاهی اوقات می‌تواند منجر به رانندگی نامنظم، فشار به موتور و سایش گیربکس شود.
– محافظت از موتور و گیربکس
نظارت صحیح بر دور موتور از افزایش فشار روی موتور و گیربکس جلوگیری می‌کند. سطح مناسب دور موتور، باعث می‌شود آسیب ناشی از سایش زودهنگام و گرمای بیش از حد به قطعات داخلی موتور به حداقل برسد.
– بهبود نرمی در رانندگی
رانندگی با دور موتور ایده‌آل ضمن جریان روان دنده‌ها و جابجایی نامحسوس بین آن‌ها، لرزش را کاهش می‌دهد و در نتیجه راحتی بیشتری را برای سرنشینان در هنگام شتاب‌گیری و کاهش سرعت خودرو فراهم می‌آورد.
– نگهداری و تعمیرات پیش‌بینانه
میزان دور موتور (RPM) همچنین به رانندگان سرنخ‌هایی در مورد مشکلات موتور می‌دهد. در صورت افزایش ناگهانی یا افت ناگهانی دورموتور می‌تواند مبنی بر مشکلات مربوط به سوخت‌رسانی یا خرابی سنسور باشد.
دور موتور خودرو در حالت درجا
زمانی که موتور خودرو روی دنده خلاص یا همان حالت درجا کار می‌کند، میزان چرخش آن ثابت و در حدود ۱۰۰۰ دور بر دقیقه است. البته این مقدار در خودروهای مختلف فرق می‌کند و بستگی به طراحی پیشرانه دارد. نکته حائز اهمیت در مورد میزان چرخش موتور در حالت درجا، ثابت ماندن آن است، چراکه هرگونه نوسان غیرعادی می‌تواند نشانه وجود مشکل در سیستم باشد.
نوسان دور موتور در حالت درجا هشدار جدی برای بررسی فنی خودرو شمرده می‌شود. این مشکل می‌تواند به عوامل مختلف مثل اختلال در سنسورهای مهم و حیاتی مثل سنسور دریچه گاز، سنسور موقعیت میل‌لنگ و سنسور اکسیژن و سنسور فشار روغن و یا وجود نقص در سیستم سوخت‌رسانی به سبب انژکتورهای معیوب یا کثیف، گرفتگی فیلتر سوخت یا لوله‌های انتقال و یا کاهش عملکرد پمپ بنزین باشد.
بروز خرابی در سیستم کامپیوتر خودرو به سبب بروز خطا در واحد کنترل الکترونیکی (ایسیو) یا مشکلات نرم‌افزاری و ارتباطی، و همین‌طور اختلال در سیستم هوارسانی به سبب نشتی در منیفولد هوا، گرفتگی فیلتر هوای موتور یا خرابی سنسور جریان هوا از دیگر عوامل دخیل در نوسان دور موتور حین فعالیت در حالت درجا هستند.
هر یک از موارد فوق، عملکرد پایدار موتور را تحت تأثیر قرار می‌دهند و تشخیص و برطرف کردن آن‌ها به بررسی و دانش تخصصی احتیاج دارد. توصیه می‌شود در صورت مشاهده این نوسان دور موتور در حالت درجا هر چه سریع‌تر ماشین را به یک مکانیک معتمد و با تجربه نشان دهید تا از بروز مشکلات جدی‌تر و تحمیل هزینه‌های اضافی جلوگیری شود.
دور موتور باید روی چه عددی باشد؟
دور موتور میزان چرخش موتور در هر دقیقه را نشان می‌دهد و این‌طور نیست که استاندارد ثابت و مشخصی برای تنظیم آن در سرعت‌های مختلف وجود داشته باشد. با این حال در مورد خودروهای ایرانی می‌توان با توجه به تجارب رانندگان و جمع‌بندی آن‌ها اظهارنظر کرد.
بهترین دور موتور برای انتقال از دنده ۱ به ۲، سرعت ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ دور در دقیقه است. برای انتقال از دنده ۲ و بالاتر، دور موتور بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ ایده‌آل به نظر می‌رسد. در مقابل اگر بخواهید دنده را روی عدد پایین‌تری قرار دهید، بهتر است این کار را در دور موتور ۲۰۰۰ انجام دهید، مگر اینکه سرعت بسیار پایین باشد و بخواهید از دنده ۲ به دنده ۱ بروید. در این صورت بهترین وقت تعویض دنده زمانی است که تاکومتر عدد ۱۵۰۰ را نشان می‌دهد.
توجه داشته باشید که توصیه‌های فوق برای جاده‌های معمولی با شیب نرمال است. عملیات تعویض دنده بر اساس دور موتور در شرایط مختلف مثل سربالایی‌ها و سرپایینی‌ها به شیوه متفاوت صورت می‌گیرد. در واقع همه‌چیز به شرایط، نوع خودرو و نوع گیربکس بستگی دارد.
استفاده از RPM در خودروهای دنده دستی
در یک خودروی مجهز به گیربکس دستی، راننده باید دور موتور (RPM) را کنترل کرده و بر اساس آن عملیات تعویض دنده را انجام دهد. اگرچه محک دائمی محدودیت‌های سرعت هیجان‌انگیز به نظر می‌رسد، اما منجر به آسیب تدریجی موتور و افزایش مصرف سوخت می‌شود.
در عوض، برای عملکرد پایدار و بلندمدت خودرو می‌بایست رانندگی خود را با استفاده از دورسنج متعادل کنید. به جای اینکه منتظر صدای غرش موتور باشید، دنده را زودتر عوض کنید. به همین ترتیب، کاهش دنده را ضمن کاهش سرعت انجام دهید تا نقش خود در بهینگی مصرف سوخت را ایفا کرده باشید.
استفاده از RPM در خودروهای دنده اتوماتیک
گیربکس اتوماتیک می‌تواند در هنگام شتاب‌گیری شدید خودرو، به طور خودکار از دنده‌های پایین‌تر به دنده‌های بالاتر تغییر کند. به طور مشابه، اگر راننده پدال گاز را به آرامی فشار دهد، خودروی اتوماتیک در دنده‌های پایین باقی می‌ماند. این نحو رانندگی موجب به حداکثر رساندن عملکرد خودرو شده و مصرف سوخت را بهینه‌تر می‌کند.
رایج‌ترین مشکلات مربوط به دور موتور حین رانندگی کدامند؟
برخی مواقع ممکن است دور موتور متناسب حین حرکت با سرعت ثابت یا فشار پدال گاز توسط رانند، رفتار متناقضی از خود نشان دهد. مسلما زمانی که راننده پای خود را روی پدال گاز فشار می‌دهد، از موتور می‌خواهد قدرت بیشتری تولید کند تا سرعت ماشین افزایش یابد. این موضوع باید با بالا رفتن دور موتور همراه باشد. به علاوه زمانی که با سرعت ثابت در جاده رانندگی می‌کنید، انتظار نداریم دور موتور کاهش پیدا کند.
دلایل متعددی برای بروز چنین مشکلاتی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل مواردی همچون خرابی سنسور دور موتور، خرابی سنسور موقعیت دریچه گاز، خرابی شمع‌ها و جرقه‌های ضعیف در محفظه احتراق، خرابی شیر کنترل هوا عملکرد ضعیف پمپ بنزین و همین‌طور گرفتگی مسیر انتقال سوخت و هوا به داخل محفظه احتراق می‌شود. در صورت تشخیص مشکل در دور موتور بهتر است هر چه سریع‌تر ماشین را به یک تعمیرگاه معتبر برسانید.
جمع‌بندی
دور موتور، میزان چرخش موتور در هر دقیقه را مشخص می‌کند و توان خروجی پیشرانه را نشان می‌دهد. توجه به دور موتور از اهمیت بالایی برخوردار است، به ویژه در هنگام تعویض دنده. اگرچه استاندارد خاصی برای محدوده نرمال دورموتور برای خودروها وجود ندارند، ولی برخی افراد دائما با دور موتور بالا رانندگی می‌کنند و این‌گونه عادت کرده‌اند. اما سبک رانندگی همیشگی با دورموتور بالا به تدریج باعث افزایش استهلاک قطعات موتور شده و درنهایت هزینه گزافی بر دوش راننده می‌گذارد.
دیدگاهتان را بنویسید