بسیاری از رانندگان هنوز هم پیش از شروع رانندگی در زمستان، ماشین را روشن کرده و اجازه می‌دهند موتور در حالت درجا کار کند. برخی دیگر پس از بازگشت از سفر طولانی، خودرو را برای مدتی در حالت درجا نگه می‌دهند. برخی دیگر نیز بی هیچ ابایی در ترافیک یا هنگام پارک، موتور را روشن نگه داشته و با دنده خلاص، زمان زیادی را در ماشین بی‌حرکت سپری می‌کنند. این دسته افراد به احتمال زیاد از خطرات درجا کار کردن موتور باخبر نیستند، وگرنه محال است حاضر شوند خود را در ریسک پرداخت هزینه‌های سنگین بابت تعمیرات قرار دهند. در این مقاله از ایستگاه، مهم‌ترین پیامدهای کارکرد درجای موتور را شرح می‌دهیم.
فشار به سیستم برق‌رسانی
فشار به سیستم برق‌رسانی، از جمله خطرات درجا کار کردن موتور به حساب می‌آید. عملکرد فن‌های خنک‌کننده موتور به طور مستقیم به برق وابسته است و زمانی که موتور بیش از حد داغ می‌شود، این فن‌ها باید با حداکثر سرعت کار کنند تا دمای موتور را کاهش دهند. بدین ترتیب، مصرف برق خودرو به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد و فشار زیادی به سیستم الکتریکی، به ویژه دینام و باتری وارد می‌شود.
افزایش مصرف برق توسط فن‌ها، کاهش عمر باتری و تحت فشار قرار گرفتن دینام را به همراه خواهد داشت. در موارد شدید، حتی احتمال بروز مشکلاتی در سایر قطعات برقی خودرو نیز وجود دارد. برای جلوگیری از این وضعیت، بهتر است با نگهداری منظم از سیستم خنک‌کننده، از گرمایش بیش از حد موتور جلوگیری کنید. این کار شامل بررسی دوره‌ای سطح مایع خنک‌کننده، تمیز کردن رادیاتور، اطمینان از سلامت ترموستات و البته اجتناب از درجا کار کردن موتور برای مدت طولانی می‌شود.
آسیب به فن‌ها
علاوه بر سیستم برق‌رسانی، درجا کار کردن بیهوده و طولانی‌مدت موتور به فن‌ها نیز آسیب وارد می‌کند. با توجه به گرمایش مداوم موتور خودرو، سیستم خنک‌کننده به‌ویژه فن‌ها، به‌صورت پیوسته در حال فعالیت هستند تا دمای بهینه موتور را حفظ کنند. این عملکرد مستمر، فشار قابل‌توجهی بر اجزای فن وارد کرده و ممکن است منجر به خستگی مکانیکی، سایش قطعات دوار و کاهش بازدهی سیستم در بلندمدت شود. در نتیجه، احتمال بروز نقص فنی و کاهش عمر مفید این قطعه افزایش می‌یابد.
بنابراین آسیب به فن‌ها را می‌توان از دیگر پیامدها و خطرات درجا کار کردن موتور در نظر گرفت. برای بهینه‌سازی عملکرد و افزایش طول عمر فن، ضرورت دارد تا از سلامت سایر بخش‌های سیستم خنک‌کننده مانند رادیاتور، ترموستات و مایع خنک‌کننده نیز اطمینان حاصل شود.
ترکیب سوخت و روغن موتور
یکی از مهم‌ترین خطرات درجا کار کردن موتور انژکتوری، ترکیب سوخت و روغن است. در این حالت، به دلیل عدم وجود جریان هوای کافی برای ایجاد ترکیب ایده‌آل هوا به سوخت، احتراق ناقص رخ داده و مقداری بنزین نسوخته در محفظه سیلندر باقی می‌ماند. این بنزین نسوخته از طریق فضای خالی میان رینگ‌های پیستون و دیواره سیلندر نشت کرده و به کارتر موتور نفوذ می‌کند.
حضور بنزین در روغن باعث آلودگی سوختی می‌شود که دو اثر مخرب به همراه دارد. اول اینکه ویسکوزیته روغن کاهش یافته و توانایی آن برای تشکیل غشای محافظ بین سطوح فلزی کم می‌شود. ثانیا افزودنی‌های شیمیایی روغن تخریب شده و خاصیت ضد سایش و پاک‌کنندگی آن تضعیف می‌شود. نتیجه نهایی، افزایش سایش قطعات داخلی موتور، تشکیل رسوب و در بلندمدت کاهش چشمگیر عمر مفید موتور خواهد بود.
افزایش بیش از حد دمای سیلندر
خطرات درجا کار کردن موتور به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی نیستند، به ویژه وقتی بحث سیلندر و واشرها در میان باشد. زمانی که موتور به حالت درجا کار می‌کند، فرآیند خنک‌کاری موتور به دلیل عدم جریان هوای کافی از طریق رادیاتور، با اختلال مواجه می‌شود. بدین ترتیب، دمای کاری موتور از حد بهینه فراتر می‌رود. این موضوع، انبساط حرارتی غیریکنواخت قطعات داخلی موتور، به ویژه سیلندر، پیستون و واشر سرسیلندر را در پی دارد.
انبساط حرارتی در قطعات مذکور می‌تواند سبب ایجاد تنش‌های مکانیکی، تغییر شکل قطعات و ترک خوردن واشر سرسیلندر شود. همچنین، حرارت بالا موجب تجزیه و اکسیداسیون سریع‌تر روغن موتور شده که نتیجه‌ای به‌جز کاهش شدید ویسکوزیته، تشکیل لجن و از دست رفتن خاصیت روان‌کنندگی روغن نخواهد داشت. این مجموعه عوامل در نهایت باعث افزایش سایش قطعات و کاهش راندمان و عمر مفید موتور می‌شوند.
خوردگی قطعات فلزی موتور
از دیگر خطرات درجا کار کردن موتور می‌توان به خوردگی بخش‌های فلزی این قطعه مهم از خودرو اشاره کرد. احتراق ناقص در موتورهای درون‌سوز، صرفا به معنی کاهش راندمان و افزایش مصرف سوخت نیست، بلکه پیامدهای شیمیایی مخربی به همراه دارد. در این شرایط، به جای تولید گازهای بی‌خطر دی‌اکسید کربن و بخار آب، موادی مانند اسید سولفوریک و اکسیدهای نیتروژن به وجود می‌آیند.
این ترکیبات، با رطوبت ناشی از احتراق واکنش داده و اسیدهای بسیار خورنده‌ای را ایجاد می‌کنند. این گازهای اسیدی سپس روی دیواره سیلندر و قطعات فلزی حیاتی موتور مانند یاتاقان‌ها، رینگ‌های پیستون و میل‌لنگ می‌نشینند و به تدریج باعث سایش شیمیایی و ایجاد حفره شده و در نهایت ساختار فلزات را در هم می‌شکنند. این پدیده به «خورندگی اسیدی» معروف است که باعث افزایش سایش مکانیکی، کاهش تراکم سیلندرها به دلیل آسیب به دیواره و رینگ‌ها شده و عمر مفید موتور را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
استهلاک زودهنگام خودرو
یکی دیگر از پیامدها و خطرات درجا کار کردن موتور انژکتوری، استهلاک زودهنگام خودرو است. با توجه به شرایط احتراق ناقص و نسبت نامتعادل هوا به سوخت در حالت درجا کار کردن خودرو، حجم قابل توجهی از گازهای آلاینده نسوخته مانند هیدروکربن‌ها و مونوکسید کربن تولید می‌شود. این افزایش غلظت آلاینده‌ها، بار کاری و حرارتی وارد بر مبدل کاتالیزوری را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد. کاتالیزور برای انجام واکنش‌های اکسیداسیون و کاهش و تبدیل این گازهای سمی به دی‌اکسید کربن و نیتروژن، نیاز به فعالیت مداوم در دمای بسیار بالا دارد.
فعالیت طولانی‌مدت در این شرایط، دو آسیب اصلی به همراه دارد؛ یکی افزایش بیش از حد دما و دیگری مسمومیت زودرس کاتالیزور به دلیل تماس با حجم بالای مواد نسوخته. در نتیجه این آسیب، راندمان تبدیل آلاینده‌ها کاهش یافته و در نهایت منجر به تخریب زودرس و کاهش عمر این قطعه حیاتی و پرهزینه می‌شود.
کاهش چشمگیر عمر قطعات خودرو
اکثر افراد تنها بر اساس عدد نشان داده‌شده روی کیلومتر شمار، اقدام به سرویس دوره‌ای می‌کنند. این در حالی است که درجا کار کردن طولانی‌مدت خودرو، علیرغم عدم تغییر کیلومتر، استهلاک قابل توجهی در قطعات حیاتی ایجاد می‌کند. در این شرایط، ساعت کار موتور، چرخه کاری تسمه‌ها، پمپ آب و روان‌کارها به‌طور نامرئی افزایش می‌یابد.
این پدیده به‌ویژه برای تسمه تایم که عمر آن بر اساس زمان یا کیلومتر تعیین می‌شود، بسیار خطرناک است. استمرار کارکرد موتور در حالت درجا باعث کاهش انعطاف‌پذیری و تسریع ترک خوردن تسمه تایم می‌شود. این موضوع به نوبه خود باعث برخورد سوپاپ و پیستون شده و خسارات پرهزینه‌ای به موتور وارد می‌کند.
برای کاهش خطرات درجا کار کردن موتور ضمن اجتناب از انجام آن، بهتر است از بازه‌های سرویس توصیه‌شده توسط سازنده بر اساس زمان (مثلا هر ۶ ماه یک‌بار) پیروی کنید تا سلامت فنی خودرو حفظ شود. درجا کار کردن یک عامل استهلاک پنهان و مخرب است که عمر مفید کلی خودروهای داخلی و خارجی را به شکل محسوسی کاهش می‌دهد.
جمع‌بندی
در خودروهای کاربراتوری قدیم، درجا کار کردن برای گرم کردن موتور و جلوگیری از خاموشی دریچه کاربراتور یک ضرورت فنی بود. اما در خودروهای انژکتوری مدرن، واحد کنترل الکترونیکی به طور هوشمندانه نسبت هوا به سوخت را در تمام شرایط دمایی، حتی در استارت اولیه، تنظیم می‌کند. بنابراین، عملیات گرم کردن به صورت خودکار و بهینه انجام می‌شود و درجا کار کردن نه‌تنها هیچ مزیتی ندارد، بلکه همان‌طور که توضیح داده شد، باعث احتراق ناقص، آلودگی روغن و استهلاک زودرس موتور و کاتالیزور می‌شود. حال که از خطرات درجا کار کردن موتور مطلع شدید، بهتر است باورهای قدیمی را کنار گذاشته و به شیوه مؤثر از وسایل نقلیه خود مراقبت و نگهداری کنید.
دیدگاهتان را بنویسید