مقدمه
گیربکس، رابط میان موتور و چرخ‌ها است و اجزای تشکیل‌دهنده آن به‌وسیله مایعی به نام روغن گیربکس روانکاری می‌شوند. این مایع ماهیت مصرفی داشته و به دلیل تماس با سطوح فلزی به‌تدریج آلوده و اکسید می‌شود. روغنی که خاصیت روانکاری نداشته باشد در نهایت عملکرد گیربکس را دچار اختلال کرده و علاوه بر ایجاد دردسر برای راننده، ایمنی خودرو را به خطر می‌اندازد. به همین خاطر توصیه می‌شود با بازرسی‌های منظم، از کیفیت روغن گیربکس مطلع شده و در صورت لزوم اقدام به تعویض آن کنید. در ادامه با بررسی روغن گیربکس و مشخصات آن و همین‌طور نحوه تعویض روغن گیربکس همراه ما باشید.
گیربکس چیست؟
گیربکس، نیروی تولیدشده توسط موتور را به چرخ‌ها انتقال داده و موجب حرکت ماشین می‌شود. گیربکس مجموعه‌ای از چندین چرخ‌دنده است که روی یکدیگر سوار شده‌اند و بسته به فعالیت هر یک از آن‌ها، میزان خاصی از قدرت و گشتاور به چرخ‌ها وارد می‌شود. این چرخ‌دنده‌ها، همان دنده‌های نشان‌داده‌شده روی اهرم تعویض هستند که در کنسول مرکزی قرار گرفته و راننده آن‌ها را انتخاب می‌کند.
روغن گیربکس چیست؟
قطعات متحرک درون گیربکس به‌وسیله نوعی سیال به نام روغن گیربکس، روانکاری می‌شوند. این روغن که به آن MFT یا «واسکازین» نیز گفته می‌شود، از سایش و ایجاد اصطکاک بین قطعات درون گیربکس جلوگیری می‌کند. روغن گیربکس کاربردهای مختلفی در نوع گیربکس (دستی یا اتوماتیک) دارد. در گیربکس‌های اتوماتیک، روغن گیربکس که به آن AFT نیز گفته می‌شود، علاوه بر خنک‌کاری، نیروی موتور را به سمت گیربکس هدایت می‌کند.
اما ماهیت روغن گیربکس همانند هر سیال روان‌کننده دیگری مصرفی است و باگذشت زمان اثربخشی خود را از دست می‌دهد. به همین خاطر نیاز به تعویض دارد. دلایل تعویض روغن گیربکس را به طور دقیق‌تر در ادامه شرح می‌دهیم.
چرا باید روغن گیربکس را عوض کرد؟
اگرچه روغن گیربکس دستی و روغن گیربکس‌اتوماتیک دارای وظایف و ویژگی‌های متفاوت هستند، ولی هر دو با مرور زمان کارایی خود را از دست می‌دهند. همان‌طور که گفته شد، روغن گیربکس دنده دستی از سایش قطعات جلوگیری می‌کند. ولی در حین روانکاری، به‌تدریج با ذرات ریز فلزی نیز قاتی شده و در نهایت خواص شیمیایی خود را از دست می‌دهد. روغن گیربکس‌اتوماتیک نیز به طور مداوم باحرارت سروکار داشته و باگذشت زمان تبخیر و همین‌طور آلوده می‌شود و در نتیجه، ساختار شیمیایی آن از هم می‌پاشد. روغنی که نتواند به‌عنوان روانکار عمل کند، پیامدی به جز اختلال در عملکرد گیربکس و کاهش ایمنی خودرو نخواهد داشت.
روغن گیربکس در خودروهای دنده دستی از اصطکاک و سایش قطعات جلوگیری می‌کند. اگر کیفیت این مایع یا سطح آن به هر دلیلی کم شود، قطعات گیربکس دچار آسیب شده و گیربکس در نهایت خراب می‌شود. در گیربکس‌های دنده‌اتوماتیک نیز روغن گیربکس از اهمیت بالایی برخوردار است، چون حرارت گیربکس را پایین نگه می‌دارد. اگر چنین خاصیتی به دلیل آلودگی یا اکسیدشدن از بین رود، گیربکس داغ شده و طول عمر آن کاهش پیدا می‌کند. خراب‌شدن گیربکس هزینه سنگینی بر دوش مالک خودرو می‌گذارد.
چه زمان باید روغن گیربکس را عوض کرد؟
خوشبختانه اگر نیاز به تعویض روغن گیربکس باشد، خودرو با استفاده از علائم مختلف به ما هشدار می‌دهد. لرزیدن خودرو، ایجاد سروصدا از سمت گیربکس، افزایش بیش از حد دور موتور، دشواری در تعویض دنده‌ها و داغ‌شدن بیش از حد گیربکس، نشانه‌هایی هستند که راننده با مشاهده آن‌ها باید به فکر تعویض روغن بیفتد. همچنین اگر در ترافیک مانده و بویی شبیه به سوختگی به مشامتان رسید، بهتر است خودرو را نزد تعمیرکار ماهر ببرید تا سلامت و کیفیت روغن گیربکس را بررسی کرده و در صورت نیاز، آن را تعویض کند.
علاوه بر نشانه‌های ذکرشده، تاریخ انقضای روغن گیربکس روی درب قوطی آن نوشته شده است. به‌علاوه، در دفترچه راهنمای خودرو نیز می‌توان از موعد تعویض روغن گیربکس آگاه شد. استفاده از خودرو نیز می‌تواند روی موعد تعویض روغن گیربکس تأثیر بگذارد. اگر دائماً در حال رفت‌وآمد و پیمایش مسیرهای مختلف هستید، مسلماً روغن گیربکس زودتر از حالت عادی اثربخشی خود را از دست می‌دهد و نیاز به تعویض پیدا می‌کند.
همچنین با بررسی روغن گیربکس و مشاهده رنگ و بوییدن آن می‌توان دریافت که آیا وقت تعویض فرارسیده یا نه. روغن گیربکس در حالت عادی بی‌بو و شفاف است. باگذشت زمان و به دلایلی همچون جذب آلودگی و رسوبات، اکسیدشدن، رنگ و بوی روغن گیربکس عوض می‌شود. اگر پس از بررسی روغن احساس کردید رنگ آن متمایل به صورتی، قهوه‌ای یا مشکی شده و یا بوی سوختگی می‌دهد، هر چه سریع‌تر به تعمیرگاه رفته و از فرد متخصص بخواهید روغن گیربکس خودرو را عوض کند. البته در منزل نیز امکان تعویض روغن گیربکس وجود دارد، هرچند به سبب حساسیت بالا به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
بهترین زمان برای بررسی سلامت و کیفیت روغن گیربکس دستی رسیدن به کارکرد ۴۸ هزار کیلومتر است. معمولاً خودرو پس از پیمودن مسافت بین ۴۸ الی ۸۰ هزار کیلومتر نیاز به تعویض روغن گیربکس دارد. در مورد خودروهای دنده‌اتومات نیز بازه تعویض روغن گیربکس به ۹۶ الی ۱۶۰ هزار کیلومتر افزایش پیدا می‌کند. البته کارشناسان بر این باورند که پس از پیمودن ۵۰ الی ۶۰ هزار کیلومتر، حتماً سطح روغن گیربکس و کیفیت آن را مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز، اقدام به تعویض آن کنید.
نحوه روغن گیربکس چگونه است؟
همان‌طور که گفته شد، توصیه می‌شود در حق وسیله نقلیه خود لطف کرده و برای تعویض روغن گیربکس از تعمیرکار ماهر کمک بگیرید. بااین‌حال پروسه تعویض روغن‌ترمز در همه حال یکسان است و اگر در جای دورافتاده اقامت دارید و تعمیرگاه در دسترس نیست، می‌توانید با رعایت احتیاط و دقت، روغن گیربکس ماشین را عوض کنید.
مرحله اول برای تعویض روغن گیربکس، یافتن سوراخ تخلیه است که معمولاً در زیر لایه‌های زیرین مجموعه پیشرانه قرار دارد. تشت کوچک یا ظرفی را زیر سوراخ تخلیه قرار داده و پیچ را باز کنید تا روغن منقضی شده درون تشت تخلیه شود. ازآنجاکه حجم روغن گیربکس در خودروهای ایرانی بین ۲ الی ۳ لیتر است، احتمالاً باید کمی حوصله به خرج دهید تا تخلیه به طور کامل صورت گیرد. سپس واشر و فیلتر گیربکس را بازرسی کرده و آلودگی‌های آن‌ها را از بین ببرید. اگر حس کردید واشر یا فیلتر فرسوده شده‌اند، بهتر است آن‌ها را عوض کنید. چون واشر فرسوده موجب نشتی روغن و فیلتر فرسوده باعث آلودگی زودهنگام آن می‌شود.
پس از تخلیه کامل روغن گیربکس، واشر و فیلتر را سر جای خود گذاشته و سوراخ را ببندید. سپس باید به دنبال دریچه بالای مخزن گیربکس بگردید، چون قرار است از طریق این دریچه، روغن جدید را وارد مخزن کنید. توجه داشته باشید که روغن گیربکس باید تا سطح خاصی پر شود، نه بیشتر و نه کمتر. بعد مدتی صبر کنید تا روغن ته‌نشین شده و سپس موتور را روشن کنید تا درون سیستم به جریان بیفتد. حال مجدداً سطح روغن گیربکس را چک کرده و میزان آن را مجدداً تنظیم کنید.
جمع‌بندی
روغن گیربکس یکی از مایعات مهم در سیستم خودرو است که در صورت خرابی، دردسرهای زیادی برای راننده به وجود می‌آورد. دشواری در جاانداختن دنده‌ها، داغ‌شدن بیش از حد گیربکس، شنیدن صدای ناهنجار و یا احساس بوی سوختگی از سوی گیربکس همگی، علائم نیاز به تعویض روغن گیربکس هستند. در صورت چشم‌پوشی از این علائم، گیربکس خراب شده و هزینه سنگینی روی دوش مالک قرار می‌دهد. اگرچه با رعایت دقت و احتیاط می‌توان شخصاً روغن گیربکس را عوض کرد، ولی به سبب حساسیت بالا، توصیه می‌شود برای این کار حتماً از یک تعمیرکار ماهر کمک بگیرید.
دیدگاهتان را بنویسید