مقدمه
طراحی خودرو از بدو پیدایش تاکنون، دستخوش تغییرات بسیاری شده است. اولین خودروها در قالب کالسکه‌های موتوری، بدون توجه به حس زیباشناسی و سبک خاصی ساخته می‌شدند. ولی با رواج استفاده از خودروها، طراحان به‌تدریج تمرکز خود را روی تولید محصولاتی معطوف ساختند تا از لحاظ ظاهری و بصری نیز زیبا و جذاب باشند. در ادامه، مروری کوتاه بر مسیر طراحی خودرو و تغییرات آن، از آغاز پیدایش تاکنون داشته و به اهمیت طراحی خودرو در هر دوره اشاره خواهیم کرد.
تاریخچه طراحی خودرو از ابتدا تاکنون
طراحی خودرو در بدو پیدایش تا اوایل دهه ۲۰ میلادی
همان‌طور که گفته شد، در سال‌های ابتدایی خلقت خودرو به‌تنهایی موجب شگفتی همگان شده بود. مهندسان پیوسته در تلاش بودند تا یک وسیله نقلیه کاربردی را تولید کنند. ازآنجاکه پیش از ظهور اتومبیل، عمده حمل‌ونقل از طریق کالسکه صورت می‌گرفت، خودروهای اولیه نیز همانند کالسکه‌هایی بودند که به‌جای اسب، موتور آن‌ها را جابه‌جا می‌کرد. طراحان این دوره اهمیت خاصی به زیبایی نمی‌دادند، تنها تولید خودروی کارآمد و بدون خطر مطرح بود.
طراحی خودرو بین دهه ۲۰ تا ۳۰ میلادی؛ ورود به عصر آرت دکو
آرت دکو یا هنر تزیینی، یک سبک و جنبش هنری در معماری، هنرهای تجسمی و طراحی به‌حساب می‌آید که تا سال‌های اوج آن بین دهه ۲۰ تا ۳۰ میلادی بود. اشکال هندسی دقیق و جسورانه، رنگ‌های روشن و ترکیب نوگرایی و طراحی‌های لوکس و زینتی، شناسه اصلی این سبک هستند که روی طراحی اتومبیل نیز تأثیر گذاشتند. در این دوره، استفاده از متریال سبک و بادوامی همچون آلومینیوم، فولاد ضدزنگ، کروم، منیزیوم، چرم و… در خودروسازی رواج پیدا کرد. بسیاری از خودروهای آیکونیک و نمادین با استایل آرت دکو هنوز هم به‌عنوان زیباترین و خلاقانه‌ترین طراحی‌ها در طول تاریخ شناخته می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به بوگاتی Type 57 و آتلانتیس SC اشاره کرد.
طراحی خودرو در طول دهه ۴۰ میلادی؛ بحبوحه جنگ جهانی دوم
طبیعتاً با شروع جنگ جهانی دوم از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ بسیاری از شرکت‌های خودروسازی چه به اختیار و چه به‌اجبار، وارد حوزه نظامی شده و تولید خودرو را با کاربرد نظامی افزایش دادند. از آمریکایی‌هایی مثل جنرال‌موتور، فورد و کرایسلر گرفته تا آسیایی‌هایی مثل نیسان، ایسوزو و تویوتا، همگی با تولید خودروهای نظامی، کامیون‌های زره‌دار و تانک مشغول همکاری با دولت برای پیروزی کشور خود بودند.
طراحی خودرو بین دهه ۴۰ تا ۵۰ میلادی؛ شکوفایی پس از جنگ جهانی دوم
دوران پس از جنگ جهانی دوم، زمان تغییرات فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیکی بود. پایان جنگ جهانی دوم دوره جدیدی از آسایش، کامیابی و خوش‌بینی را به وجود آورد که در طراحی خودرو نیز مشهود بود. تولید مواد جدید مثل فایبرگلاس، به طراحان اجازه داد خودروهای سبک‌تر، سریع‌تر، آئرودینامیک تر و سازگار با محیط‌زیست خلق کنند. امید و آرامش با کاربرد رنگ‌های شادی همچون صورتی و فیروزه‌ای در طراحی خودروها موج می‌زد. در این دوره، ویژگی‌های ایمنی جدید مثل ایربگ و کمربند ایمنی نیز به صنعت خودروسازی معرفی شد که کاهش تعداد مصدومیت و تلفات ناشی از تصادفات رانندگی را به همراه داشت. برخی خودروهای کلاسیک در طول این دو دهه، هنوز هم تأثیر بسزایی در طراحی محصولات امروزی دارند که بهترین نمونه آن‌ها، کادیلاک سری ۷۵ است.
طراحی خودرو بین دهه ۶۰ تا ۷۰ میلادی؛ عصر فضایی
عصر فضایی، زمان دیگری از تغییرات مهم تکنولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی بود. در این دوره، علاقه به اکتشافات فضایی به‌تدریج تأثیر خود را در طراحی خودرو و خلق سبک‌های جدید نشان داد و بدین ترتیب یک رقابت فضایی در تولید خودرو به وجود آمد. خودروهای تولیدشده در این دوره، با اشکال نامتعارف، زوایای تیز و خطوط تهاجمی، ظاهری به‌شدت فضایی و آینده‌نگرانه داشتند. کاربرد آلومینیوم و فیبر کربن موجب کاهش وزن و در نتیجه کاهش مصرف سوخت خودروها شد. کابین خودرو نیز در این دوره ارتقا پیدا کرد و ویژگی‌های لوکس و پیشرفته‌ای همچون شیشه‌های برقی، تهویه‌مطبوع و سیستم‌های صوتی باکیفیت به اتاقک اضافه شد. شاید بهترین نمونه از خودروی متعلق به عصر فضایی، شورولت کوروت StringRay باشد.
طراحی خودرو بین دهه ۶۰ تا ۷۰ میلادی؛ ظهور خودروهای عضلانی
شاید عصر فضایی، عامل ترغیب‌کننده طراحان برای ساخت خودروهای قدرتمند، پرسرعت و کارآمد با هیبت درشت و عضلانی بود. در طول دهه ۶۰ تا ۷۰ میلادی همچنین خودروسازان روی ساخت خودروهای قدرتمند، با کارایی و سرعت بالا متمرکز شدند. این خودروها به طور خاص جذابیت فراوانی برای قشر جوان داشتند. این دوره در حقیقت مسیر کاربرد استایل تهاجمی، ظاهر اسپرت و سیستم‌های تعلیق پیشرفته و قدرتمند را هموار ساخت. مهم‌ترین مشخصه عصر خودروهای عضلانی، معرفی موتورهای قدرتمند بود. شورولت کامارو، فورد موستانگ و دوج چلنجر با موتور ۸ سیلندر، بهترین نمونه‌های تولیدشده در این دوره به‌حساب می‌آیند. به سبب کاربرد موتور بزرگ و قوی، طراحی خودروها به طور قابل‌ملاحظه‌ای تغییر پیدا کرد. کاپوت بزرگ، دماغه کوتاه، خطوط برجسته، ورودی‌های هوا و جلوپنجره‌های بزرگ و تهاجمی، المان‌های مشترک بین تمام خودروهای عضلانی بودند. این دوره، زمان نوآوری و خلاقیت در طراحی خودرو با تأکید روی عملکرد، استایل و تکنولوژی بود. فورد موستانگ باس ۳۵۱ محصول سال ۱۹۷۱، نمودی از طراحی‌های آن زمان به شمار می‌آید.
طراحی خودرو بین دهه ۸۰ تا ۹۰ میلادی؛ انقلاب اسپرت‌های ژاپنی
در این برهه از زمان، ژاپنی‌ها شروع به ساخت خودروهای اسپرت جهت رقابت با نمونه‌های آمریکایی و اروپایی کردند. خلاقیت ژاپنی‌ها در طول این دو دهه، طراحی خودرو را به طور قابل‌توجهی تحت‌تأثیر قرارداد و موجب معرفی متریال و ترندهای جدیدی شد که آینده صنعت خودروسازی را عوض کرد. به طور خاص، کاربرد مؤثر و بهینه مواد سبک‌وزنی مثل آلومینیوم و فیبر کربن در خودروهایی مثل تویوتا سوپرا، مزدا RX-7 و نیسان Skyline GT-R که موجب بهبود هندلینگ و شتاب شده بود، سرمشق طراحان دیگر قرار گرفت. از دیگر المان‌ها و فناوری‌هایی که توسط ژاپنی‌ها به صنعت خودروسازی اضافه شد می‌توان به طراحی دماغ کوسه‌ای، و همین‌طور سیستم کنترل کشش و سیستم ترمز ضد قفل اشاره کرد.
طراحی خودرو بین دهه ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ میلادی؛ عصر سوپرکارهای مدرن
عصر ابر خودروهای مدرن که از سال ۱۹۹۰ آغاز شد و تا اواخر سال ۲۰۰۰ ادامه پیدا کرد، تأثیر بسزایی روی طراحی خودرو گذاشت. در این دوره، پیشرفت در تکنولوژی و مهندسی منجر به خلق برخی از جاودانه‌ترین و نمادین‌ترین سوپر خودروهای تاریخ شد. این خودروها نه‌تنها نمودی از اوج مهندسی زمان بودند، بلکه مرزهای طراحی و استایل آینده‌نگرانه را به سطوح بالاتری ارتقا دادند. در این دوره، فناوری‌هایی همچون کامپوزیت‌های فیبر کربنی، نرم‌افزارهای CAD و پرینت سه‌بعدی، امکان ساخت خودروهای سبک با ساختار محکم با اشکال پیچیده و آزمایش مؤثر و فوری آن‌ها را برای طراحان فراهم آورد. سوپر خودروهای گوه‌ای شکل با کاپوت پایین و شیب‌دار، دنباله بلند و زاویه‌دار، متریال پرزرق‌وبرق، رنگ‌بندی جسورانه و جزئیات پیچیده همانند مک لارن F1، محصول این دوره هستند.
طراحی خودرو بین دهه ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ میلادی؛ گرایش به سبک رترو(Retro style)، شاسی‌بلندهای لوکس و خودروهای برقی
اوایل سال ۲۰۰۰ بود که طراحان به سمت استایل رترو روی آورده و با الهام از خودروهای کلاسیک متعلق به ۵۰ سال پیش، شروع به ساخت خودروهای جدید کردند. در حقیقت سبک Retro، پیاده‌سازی ظاهر خودروهای قدیمی در یک کالبد جدید و مدرن است که حسی نوستالژیک را در ذهن بیننده تداعی می‌کند. چراغ‌های گِرد، تزیینات کرومی، جلوپنجره‌های عجیب و کاپوت کشیده جزو خصوصیات مشترک بین خودروهای رترو محسوب می‌شوند. برخلاف ظاهر کلاسیک، باطن خودروهای رترو با فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون سیستم‌های تعلیق قدرتمند، موتورهای پرتوان، سیستم‌های اطلاعات سرگرمی یا حتی پیشرانه‌های برقی و هیبریدی تقویت شده است. مینی کوپر ۲۰۱۰ بهترین مثال برای خودروی سبک رترو است.
عصر خودروهای شاسی‌بلندهای لوکس نیز از سال ۲۰۰۰ آغاز شده و البته تاکنون ادامه دارد. ترند شاسی‌بلندهای لوکس نه‌تنها سگمنت جدیدی در بازار به وجود آورده، بلکه مرزهای طراحی و استایل خودرو را به سطوح بالاتری منتقل کرده است. عصر شاسی‌بلندهای لوکس با تمرکز روی تجهیزات و متریال باکیفیت همراه بوده که تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای روی طراحی خودرو گذاشته است. این خودروها دارای ظاهر تهاجمی و استایل جسورانه، جلوپنجره‌های بزرگ، خطوط برجسته و چراغ‌های دراماتیک هستند. سیستم‌های اطلاعات سرگرمی با نمایشگر بزرگ و رابط کاربری مستقیم نیز جزو ویژگی‌های مشترک بین آن‌ها محسوب می‌شود. ویژگی‌های ایمنی پیشرفته همچون کروز کنترل انطباقی، سیستم نظارت روی نقاط کور و سیستم هشدار خروج از خط نیز با ظهور شاسی‌بلندهای لوکس رواج پیدا کرده و موجب بهبود تجربه رانندگی شده‌اند. رنج روور Evoque بهترین مثال از عصر خودروهای شاسی‌بلند لوکس است.
از سال ۲۰۱۰ به بعد، عصر خودروهای برقی آغاز شد و طراحی خودرو سمت‌وسوی جدیدی به خود گرفت. با جایگزینی پیشرانه‌های برقی، دیگر نیازی به جلوپنجره و ورودی هوا نبود و وسایل نقلیه برقی با استایل و سبک‌های طراحی جدید ساخته شدند. اضافه‌شدن باتری، طراحان را وادار به تمرکز روی کاهش وزن و بهبود آئرودینامیک خودرو کرد. سیستم ترمز احیاکننده نیز به لطف آغاز دوره خودروهای برقی توسعه پیدا کرد. این سیستم، باتری را به‌وسیله انرژی ازدست‌رفته حین ترمز شارژ می‌کند. درعین‌حال، کاربرد سیستم ترمز احیاکننده مستلزم تعبیه دریچه‌های خاص روی بدنه بوده و نمای بیرونی خودرو را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به‌علاوه، با حذف موتور بنزینی، پیشرانه‌های تک موتور، دوموتوره و حتی چهارموتوره روی کار آمده‌اند که در جلو، وسط، عقب یا روی چرخ‌های خودرو نصب می‌شوند. تمام این تغییرات، شکل، اندازه و وزن خودرو را تحت‌تأثیر قرار داده و طراحی را به سمت خاصی سوق داده است. تسلا مدل S یکی از بهترین محصولات عصر برقی‌سازی شمرده می‌شود.
طراحی خودرو بین دهه ۲۰۲۰ تاکنون؛ عصر طراحی‌های سبز و پایدار
عصر جدید طراحی خودروها از سال ۲۰۲۰ آغاز شده و بر کاهش اثرات مخرب زیست‌محیطی و ترویج سازگاری بیشتر با محیط‌زیست تمرکز دارد. کاهش ردپای کربن، مهم‌ترین هدفی است که صنعت خودروسازی با آن دسته و پنجه نرم می‌کند. در همین راستا، طراحان نیز شروع به کاربرد متریال سازگار با محیط‌زیست در ساخت خودروها کرده‌اند. آن‌ها در تلاش هستند تا با استفاده از مواد پایداری همچون پلاستیک‌های بازیابی، الیاف طبیعی و حتی زباله‌های کشاورزی، اجزای بادوامی را برای خودرو تولید کنند. به‌عنوان‌مثال، برخی طراحان از بطری‌های پلاستیکی بازیافتی برای تولید کف‌پوش و روکش صندلی‌ها استفاده کرده و برخی به‌جای مواد مصنوعی به سراغ الیاف طبیعی و بامبو رفته‌اند و البته جزو لاینفک آینده پاک و سبز، خودروهای غیر بنزینی هستند که قوای محرکه خود را از منابعی همچون باد، خورشید، هیدروژن یا باتری می‌گیرند و هیچ‌گونه آلایندگی به محیط‌زیست وارد نمی‌کنند. بهترین نمونه این دوره، خودروی برقی پولستار ۲ است که شامل متریال سازگار با محیط‌زیست مثل چرم گیاهی می‌شود.
جمع‌بندی
طراحی خودرو در طول تاریخ به سبب پیشرفت تکنولوژی و سلایق اجتماعی دستخوش تغییرات بسیاری شده است. البته تنوع ظاهری در بین خودروهای امروز تا حدی کاهش‌یافته که دلیل اصلی آن، ایجاد استانداردهایی برای بهبود آئرودینامیک، قوای محرکه، ایمنی و… است. آینده جوامع بشری در راستای حذف ردپای کربن و کمک به محیط‌زیست، در گرو خودروهای برقی بوده و نقش مهم طراحان در برآورد این هدف انکارشدنی نیست.
دیدگاهتان را بنویسید