مقدمه
بسیاری رانندگان ناخواسته کارهایی انجام می‌دهند که موجب آسیب به اجزاء مختلف ماشین از جمله گیربکس آن می‌شوند. گیربکس‌های دستی وجه اشتراک خاصی با گیربکس‌های اتوماتیک ندارند. این گیربکس‌ها با همان مکانیزم به‌کاررفته در مدل‌های ۵۰ سال پیش کار می‌کنند، درحالی‌که گیربکس‌های اتوماتیک دستخوش تغییر و تحولات فنی زیادی شده‌اند. به همین خاطر، نکات نگهداری از گیربکس دستی نیز متفاوت با گیربکس‌اتوماتیک است. در صورت رانندگی با خودروی مجهز به گیربکس دستی، می‌بایست از انجام برخی کارها پرهیز کنید، وگرنه آسیب‌های جدی به این قطعه مهم وارد می‌شود. در ادامه مروری بر مهم‌ترین نکات نگهداری از گیربکس دستی خواهیم داشت.
گیربکس چیست و چه‌کار می‌کند؟
پیش از بررسی نکات نگهداری از گیربکس دستی بد نیست بدانید که این قطعه مهم در خودرو چه وظیفه‌ای بر عهده دارد. در بیان ساده، گیربکس یا جعبه‌دنده، نیروی موتور را به چرخ‌ها می‌رساند و موجب حرکت آن‌ها و در نتیجه حرکت ماشین می‌شود. موتور خودرو قدرت و گشتاور مشخصی دارد. ولی بسته به شرایط لازم نیست تمام قوای محرکه به سمت چرخ‌ها فرستاده شود. مثلاً هنگام رانندگی در خیابان‌های شلوغ، سرعت ماشین باید در حد پایین نگه داشته شود تا از بروز سانحه جلوگیری کرد. در نتیجه به قوای کمتری از سوی موتور احتیاج است. کنترل و تنظیم این قدرت وظیفه اصلی گیربکس به‌حساب می‌آید. جلوگیری از سرعت‌های ناخواسته، تنظیم جهت حرکت خودرو و کارکردن موتور بدون حرکت خودرو (روشن بودن درجا) از دیگر وظایف جعبه‌دنده به‌حساب می‌آیند. این سیستم مکانیزم ساده‌ای دارد و بسته به دنده انتخابی، قدرت خاصی را به سمت چرخ‌های ماشین انتقال می‌دهد. بااین‌وجود برخی عادات رانندگان باعث می‌شود این سیستم ساده، دچار استهلاک زودرس شود. اگر راننده یک خودروی دنده دستی هستید، نکات نگهداری ذکرشده در این مقاله را به‌خاطر بسپارید.
عادت قراردادن دست روی اهرم دنده را ترک کنید
برخی رانندگان عادت دارند در حین رانندگی، دست خود را روی دسته‌دنده قرار دهند. این عمل، نیروی اضافی را به اتصالات و چرخ‌دنده‌های هماهنگ‌کننده وارد کرده و در طولانی‌مدت به این قطعات آسیب وارد می‌کند. اختلال در چرخ‌دنده‌ها به طور خاص در خودروهای دیفرانسیل‌جلو اهمیت پیدا می‌کند. در این نوع خودروها، اهرم دنده به‌صورت مستقیم با مکانیزم تعویض دنده داخل گیربکس در ارتباط است و اگر وزن دست روی اهرم دنده زیاد باشد، فشار مستقیمی روی دنده وارد می‌شود که نتیجه‌ای همچون ساییدگی روی مکانیزم کشویی دنده در حال گردش درون جعبه و افزایش استهلاک را به همراه خواهد داشت. ساییدگی قطعات و ایجاد پودر فلز در داخل گیربکس، به دنده‌ها آسیب وارد می‌کند، به‌طوری‌که در هنگام تعویض دنده، صدایی شبیه به خرخر به گوش راننده می‌رسد.
از پدال کلاچ به‌عنوان تکیه‌گاه پا استفاده نکنید
یکی دیگر از اشتباهات رایجی که رانندگان انجام می‌دهند، قراردادن پای خود بر روی کلاچ پس از هر بار تعویض دنده است و به‌نوعی از پدال کلاچ به‌عنوان تکیه‌گاه پای چپ خود استفاده می‌کنند که این کار عادت اشتباهی است. قراردادن وزن پا بر روی پدال کلاچ هنگام رانندگی، این پدال را به‌اندازه‌ای هرچند کم درگیر می‌کند و باعث جداشدن جزئی صفحه کلاچ از فلایویل و دیسک می‌شود. انجام این کار همچنین منجر به سایش بسیار اندک و گرم‌شدن صفحه کلاچ شده و استهلاک زودهنگام صفحه کلاچ را به همراه خواهد داشت؛ بنابراین پس از هر بار تعویض دنده و در هنگام حرکت، پای خود را به طور کامل از روی پدال کلاچ بردارید.
در توقف‌های کوتاه، دنده را خلاص کنید
یکی از مهم‌ترین نکات نگهداری گیربکس دستی، خلاص کردن دنده در توقف‌های کوتاه است. تا زمانی که دنده‌خلاص نشده، مکانیزم‌های درونی گیربکس‌های دستی در حال گردش هستند. به همین خاطر توصیه می‌شود در توقف‌های کوتاه مثل انتظار پشت چراغ‌قرمز، دنده را خلاص کنید تا استهلاک اجزایی مثل فلایویل و دیسک کاهش پیدا کند.
به‌جای حرکت با نیم کلاچ، دنده عوض کنید
در خیابان‌های دارای شیب کم یا ترافیک‌های سنگین، به‌جای اینکه استفاده از نیم کلاچ برای جلوگیری از عقب رفتن آن یا حرکت آرام خودرو به سمت جلو، دنده عوض کنید. نیم کلاچ رفتن در مسیرهای شیب‌دار یا ترافیک، به‌دور موتور بالایی احتیاج دارد که موجب سایش و افزایش دمای صفحه کلاچ می‌شود. این عادت غلط عمر مفید صفحه کلاچ را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
بسته به شرایط، از دنده مناسب استفاده کنید
اعداد، نشان‌دهنده ضریب دنده مشخصی هستند. هر چه این عدد کوچک‌تر باشد، ضریب دنده سنگین‌تر و هر چه این عدد بزرگ‌تر باشد، ضریب دنده سبک‌تر است. از دنده‌های سنگین برای حرکت قدرتی ماشین و از دنده‌های سبک برای حرکت سرعتی ماشین استفاده می‌شود. به بیان بهتر، ضریب دنده و سرعت خودرو می‌بایست با یکدیگر تناسب داشته باشند تا کمترین فشار به جعبه‌دنده و موتور وارد شود. هنگامی‌که در مسیر شیب‌دار به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کنید، باید با انتخاب یکی از دنده‌های سنگین، فشار را از روی موتور بردارید. در مقابل اگر در مسیر مستقیم و بدون ناهمواری در حال حرکت هستید و می‌خواهید سرعت را به حداکثر برسانید، به سراغ دنده‌های سبک، مثل دنده ۴ یا ۵ بروید. رانندگی با دنده نامناسب، علاوه بر ورود آسیب به گیربکس و متعلقات آن، موجب خرابی موتور و مصرف بالای سوخت می‌شود.
پیش از انتخاب دنده مخالف، به طور کامل توقف کنید
از دیگر نکات نگهداری از گیربکس دستی که توسط برخی رانندگان نادیده گرفته می‌شود، انتخاب دنده مخالف پیش از توقف کامل است. این عادت نادرست معمولاً حین اجرای دور دو فرمان انجام می‌شود. راننده حین حرکت با دنده‌جلو یا عقب، به یکباره و پیش از توقف کامل دنده مخالف را انتخاب کرده و با استفاده از نیم کلاچ، حرکت ماشین را ادامه می‌دهد. این کار فشار زیادی را به دنده‌های سینکرومش و صفحه کلاچ وارد کرده و باعث آسیب جدی به گیربکس می‌شود.
از شتاب گیری ناگهانی و هرزگردی دوری کنید
یکی از لذت‌های سواری با خودروهای دستی، لانچ‌کردن و شتاب گیری ناگهانی است. اما چنین لذتی با عواقب ناخوشایندی همراه خواهد بود، چون فشار مضاعفی روی صفحه کلاچ، پولوس‌ها و سایر قسمت‌های سیستم انتقال قدرت وارد می‌شود. بهترین راه برای لانچ‌کردن، رهاکردن سریع پدال کلاچ در دور موتور مشخص است. توجه داشته باشید که در اینجا، کلمه سریع را با ناگهانی به‌اشتباه نگیرید. اگرچه هرزگردی و ایجاد صدا و دود برای برخی افراد لذت‌بخش است، ولی افزایش دور موتور بیش از توان استاندارد خروجی گشتاور، عمر مفید قطعات سیستم انتقال نیرو را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
جمع‌بندی
گیربکس‌های دستی طراحی ساده‌ای نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک دارند. در صورت رعایت نکات نگهداری از گیربکس دستی، این سیستم به‌غیراز تعویض دوره‌ای روغن و قطعات مصرفی همچون صفحه کلاچ، دردسر دیگری برای شما به وجود نمی‌آورد. گیربکس‌های دستی استهلاک پایین و ماندگاری بالایی دارند، مگر اینکه راننده با اجرای عادت‌های نادرست، فشاری مضاعف و بیهوده روی این سیستم وارد کند. شتاب گیری ناگهانی، قراردادن دست روی اهرم تعویض دنده، تکیه‌دادن پا به کلاچ، انتخاب دنده نامناسب حین رانندگی در شرایط مختلف و… از جمله کارهایی است که انجام آن‌ها، طول عمر مفید گیربکس را به طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
دیدگاهتان را بنویسید