مقدمه
خودرو دارای سنسورهای متعددی است که به‌عنوان چشم و گوش بخش‌های مختلف، ایفای نقش می‌کنند. سنسور ناک یا ضربه، یکی از حسگرهای متصل به موتور است که وجود کوبش در موتور را به واحد کنترل موتور یا همان ایسیو اطلاع می‌دهد. اگر این سنسور به هر دلیلی خراب شده و عملکرد صحیحی از خود نشان ندهد، موتور ماشین دچار آسیب جدی شده و مالک می‌بایست هزینه گزافی را صرف تعمیر یا حتی تعویض آن کند. در ادامه بیشتر با سنسور ناک، اهمیت و وظایف آن آشنا می‌شوید.
سنسور ناک چیست و چه اهمیتی در خودرو دارد؟
در موتور احتراقی، ترکیب مناسب سوخت و هوا وارد سیلندر شده و به‌وسیله پیستون فشرده می‌شود. سپس شمع جرقه می‌زند و این ترکیب فشرده، منفجر می‌شود. نیروی حاصل از این انفجار، پیستون را به حرکت درآورده و نیروی ناشی از این حرکت به چرخ‌های خودرو انتقال می‌یابد. با حرکت چرخ‌ها، ماشین نیز به حرکت می‌افتد.
اما گاهی دمای موتور از حد مطلوب بالاتر می‌رود. در این حالت، مخلوط سوخت و هوا ممکن است پیش از زمان‌بندی انجام شده توسط ایسیو و بدون دخالت شمع منفجر می‌شود. احتراق اصلی ناشی از جرقه شمع نیز در فاصله کوتاهی رخ می‌دهد. این دو احتراق درون سیلندر که بافاصله کم از یکدیگر به وجود می‌آیند، باعث ایجاد تنش‌های مکانیک شدیدی در موتور می‌شود. این کوبش‌ها در درازمدت پیامدهایی همچون آسیب به پیستون‌ها، کج‌شدن شاتون و لرزش را به همراه خواهند داشت. در این هنگام، سنسور ناک وارد ماجرا می‌شود تا در صورت بروز لرزش در موتور، ایسیو را مطلع سازد.
سنسور ناک چیست؟
سنسور ناک (Knock) یا همان سنسور کوبش روی بلوک موتور نصب شده است. به بیان دقیق‌تر، این سنسور در قسمت منیفولد هوا و غالباً بین سیلندر دوم و سوم جاسازی می‌شود. این محل، بهترین جا برای تشخیص لرزش و ارتعاش موتور ناشی از احتراق زودهنگام یا دیرهنگام در موتور است.
سنسور ناک وظیفه دارد ارتعاشات و لرزش‌های موتور را به طور پیوسته اندازه‌گیری کرده و داده‌های خود را برای کامپیوتر خودرو (ایسیو) ارسال کند. ایسیو، مقادیر اندازه‌گیری شده توسط سنسور ناک را با مقادیر مجاز در حافظه خود تطابق داده و در صورت تشخیص اشکال، چراغ چک موتور را روشن می‌کند. در صورت تشخیص کوبش در موتور، ایسیو با صدور فرمان به سمت انژکتورها، میزان پاشش سوخت درون سیلندرها را کاهش می‌دهد. مغز متفکر ماشین همچنین از سرعت جرقه‌زنی شمع‌ها می‌کاهد تا از احتراق زودهنگام جلوگیری کند.
سنسور ناک قادر به تشخیص ضرباتی است که راننده یا سرنشین به‌هیچ‌وجه متوجه آن‌ها نمی‌شود. ولی همین ضربات نامحسوس، مقدمه خرابی موتور هستند و می‌بایست از بروز آن‌ها جلوگیری کرد. درصورتی‌که این حسگر مهم به هر دلیلی عملکرد مؤثر خود را از دست بدهد، صدای کوبش‌ها رفته‌رفته بلندتر شده، مصرف سوخت افزایش‌یافته و عملکرد ماشین مخصوصاً در هنگام شتاب‌گیری به طور قابل‌ملاحظه‌ای دچار اختلال می‌شود.
سنسور ناک چگونه عمل می‌کند؟
سنسور ناک، لرزش موتور به سبب احتراق دیرهنگام یا زودهنگام را تشخیص می‌دهد و ایسیو را از این واقعه نامعمول و غیرطبیعی باخبر می‌کند. اما چگونه؟
سنسور ناک شامل یک پشته از کریستال‌های پیزوالکتریک به نازکی یک کاغذ می‌شود که در هنگام فشرده‌شدن، تولید ولتاژ می‌کنند. زمانی که ضربه‌ای در موتور به وجود آید، کریستال‌های موجود در سنسور به درجات مختلف فشرده می‌شوند. اگر فرکانس این ضربات از ۱۲ یا ۱۶ کیلوهرتز عبور کند، سیگنالی از سوی سنسور ناک به سمت واحد کنترل مرکزی ارسال می‌شود.
با دریافت سیگنال خطر، واحد کنترل مرکزی یا همان ایسیو تلاش می‌کند تا با تنظیم ترکیب مناسب سوخت و هوا و تایمینگ جرقه‌زنی، احتراق کنترل نشده در سیلندرها را مهار کرده و مشکل را برطرف کند.
هر موتور چند سنسور ناک دارد؟
تعداد سنسورهای ناک در موتور وابسته به تعداد سیلندرها و تکنولوژی ساخت موتور است. معمولاً موتورهای چهارسیلندر به یک سنسور ناک مجهز هستند. موتور شش‌سیلندر هم در ازای هر سه سیلندر، به یک سنسور ناک احتیاج دارد. البته تولیدکنندگان می‌توانند از سنسورهای بیشتری روی بلوک موتور استفاده کنند.
علائم خرابی سنسور ناک چیست؟
سنسور ناک خراب و معیوب به‌شدت روی پرفورمنس و کارایی موتور تأثیر می‌گذارد. در صورت مشاهده علائم زیر بهتر است خودرو را به یک تعمیرکار ماهر نشان دهید و از وی بخواهید سلامت سنسور ناک را مورد بررسی قرار دهد.
کاهش پرفورمنس موتور
نخستین علامت خرابی سنسور ناک، کاهش عملکرد موتور در سرعت بالا، مسیر سربالایی یا حمل بار سنگین است. موتور نمی‌تواند قدرت کافی را جهت سرعت‌گیری، حرکت در شیب و جابه‌جایی وزن اضافه تحمل کند و این موضوع به‌راحتی توسط راننده تشخیص داده می‌شود.
شتاب‌گیری ضعیف
از دیگر پیامدهای کاهش پرفورمنس موتور به سبب خرابی سنسور ناک، عدم شتاب‌گیری به‌موقع است.
افزایش مصرف سوخت
سنسور ناک وظیفه دارد در صورت مشاهده احتراق زودهنگام یا دیرهنگام، ایسیو را مطلع سازد تا با تنظیم ترکیب سوخت و هوا و زمان جرقه‌زنی شمع‌ها، احتراق کنترل نشده در سیلندرها را مهار کند. اما وقتی این سنسور خراب باشد، احتراق‌های ناهماهنگ و ناقص به طور پیوسته رخ می‌دهند و البته که این احتراق‌ها نیازمند مصرف سوخت بیشتر است.
شنیدن صدای کوبش از سمت موتور
سنسور ناک پس از تشخیص ضربه وارد عمل شده و گزارش عملکرد غیرطبیعی موتور را به ایسیو می‌رساند. ایسیو با کاهش پاشش سوخت، سعی می‌کند تا احتراق را به روند عادی بازگرداند. ولی اگر سنسور ناک خراب شده باشد، ضربات را تشخیص نمی‌دهد و کوبش‌ها رفته‌رفته شدیدتر شده و صدای آن‌ها به‌تدریج از سمت موتور به گوش می‌رسد.
جمع‌بندی
سنسور ناک یکی از حیاتی‌ترین سنسورهای خودرو است که روی عملکرد موتور نظارت دارد. این سنسور با تشخیص لرزش‌های غیرعادی در موتور، ایسیو را نسبت به بروز مشکل در موتور آگاه می‌سازد و ایسیو ادامه فرایند حل مشکل را بر عهده می‌گیرد. اگر سنسور ناک به هر دلیلی خراب شده و اثربخشی خود را از دست بدهد، لرزش موتور که ناشی از احتراق‌های ناقص، زودهنگام و دیرهنگام است، به ایسیو گزارش نشده و شدت کوبش‌ها به‌تدریج قطعات مختلف موتور را دچار آسیب می‌کند. اختلال در عملکرد موتور موجب کاهش پرفورمنس، افزایش مصرف سوخت و لرزش و سروصدای موتور می‌شود؛ بنابراین در صورت بروز علائم خرابی سنسور ناک بهتر است هر چه زودتر ماشین خود را به یک تعمیرکار ماهر نشان دهید.
دیدگاهتان را بنویسید