تقریبا تمام ماشین‌های امروزی به سیستم تهویه و خنک‌کننده دمای کابین مجهز هستند. رانندگی در روزهای گرم سال بدون وجود کولر به هیچ وجه قابل تصور نیست. کولر به عنوان یکی از اجزای حیاتی خودرو، سواری را برای سرنشینان دلچسب و مطلوب می‌کند. با این حال همانند سایر بخش‌های ماشین، سیستم کولر نیز ممکن است عملکرد مؤثر خود را از دست داده و خراب شود. در این مقاله، به بررسی دلایل درست کار نکردن کولر خودرو می‌پردازیم، ولی پیش از آن، عملکرد سیستم را مرور می‌کنیم تا با قطعات دخیل و وظایف آن‌ها آشنا شوید.
کولر ماشین چطور عمل می‌کند؟
پیش از بررسی دلایل درست کار نکردن کولر خودرو بهتر است نگاهی به نحوه عملکرد سیستم بیندازید. برخلاف سازوکار ساده بخاری، کولر ماشین بر اساس چرخه تبرید کار می‌کند. این چرخه شامل چندین مرحله می‌شود که به طور خلاصه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
– تبخیر: ماده خنک‌کننده سیستم کولر (معمولا فرئون یا R-134a) به صورت مایع در یک بخش از سیستم وجود دارد. این مایع در یک بخش از سیستم که به آن تبخیرکننده (Evaporator) می‌گویند، با جذب گرما از داخل کابین ماشین، تبخیر می‌شود. در واقع گرمای کابین، انرژی لازم برای تبخیر مبرد را فراهم می‌آورد.
– فشرده‌سازی: ماده خنک‌کننده تبخیر‌شده که حالا به صورت گاز است، توسط یک کمپرسور (Compressor) فشار داده می‌شود. با افزایش فشار، دمای گاز نیز بیشتر می‌شود.
– تراکم: گاز خنک‌کننده فشرده‌شده، در یک بخش به نام کندانسور (Condenser) قرار می‌گیرد. در این قسمت، گاز خنک‌کننده به دلیل تماس با هوای بیرون، گرما را به محیط اطراف از دست می‌دهد و به مایع تبدیل می‌شود. این گرما به هوای بیرون انتقال می‌یابد.
– انبساط: مایع خنک‌کننده فشرده‌شده، از طریق یک شیر انبساط (Expansion valve) به بخش تبخیرکننده بازگردانده می‌شود. در این مرحله، فشار مایع به شدت کاهش یافته است. کاهش فشار به نوبه خود دما را کاهش داده و مایع به صورت تبخیر شده در مرحله اول دوباره وارد چرخه می‌شود.
چرخه فوق را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد.
- کمپرسور: گاز را فشار داده و گرم می‌کند.
- کندانسور: گاز گرم را به مایع سرد تبدیل می‌کند و گرما را به بیرون می‌دهد.
- شیر انبساط: فشار مایع را کاهش داده و دمای آن را پایین می‌آورد.
- تبخیرکننده: مایع سرد گرما را از هوای کابین می‌گیرد و تبخیر می‌شود.
این چرخه به طور مداوم تکرار شده و هوای داخل ماشین را خنک می‌کند. لازم به ذکر است که در این فرآیند، گرما از درون ماشین به بیرون رانده می‌شود. اختلال در هر یک از این فرایندها و بروز نقص در هر یک از این اجزا، نتیجه‌ای به‌جز درست کار نکردن کولر خودرو به همراه نخواهد داشت.
دلایل درست کار نکردن کولر خودرو
با توجه به عملکرد سیستم و اجزای آن، اختلال در هر یک از فرایندها و قطعات مربوطه می‌تواند عاملی برای درست کار نکردن کولر خودرو در نظر گرفته شود. مهم‌ترین دلایل اختلال در کولر ماشین را در ادامه توضیح می‌دهیم.
– کاهش یا خالی شدن گاز سیستم کولر ماشین
اولین و رایج‌ترین دلیل درست کار نکردن کولر خودرو به گاز سیستم مربوط می‌شود. کاهش یا فقدان مبرد در سیستم تهویه مطبوع خودرو یکی از عوامل اصلی کاهش بازدهی خنک‌کنندگی است. این کمبود مبرد می‌تواند ناشی از نشت در اجزای مختلف سیستم باشد. تخلیه مبرد با کاهش محسوس یا توقف کامل خنک‌سازی همراه است. ارزیابی دقیق سطح مبرد به استفاده از تجهیزات تخصصی و بررسی توسط متخصصین مجرب نیاز دارد. بنابراین حدس می‌زنید دلیل اختلال در عملکرد کولر به گاز ربط دارد، وسیله نقلیه را نزد تعمیرکار ماهر برده و از وی برای رفع مشکل کمک بگیرید.
– وجود نشتی یا نقص در عملکرد کمپرسور
نقص در عملکرد کمپرسور یا وجود نشتی نیز می‌تواند باعث درست کار نکردن کولر خودرو شود. کمپرسور در سیستم تهویه مطبوع خودرو نقش اساسی در فرآیند تراکم و گردش مبرد ایفا می‌کند. خرابی یا نشتی در کمپرسور روی عملکرد سیستم تأثیر می‌گذارد. این خرابی با علائمی همچون صدای غیرمعمول، کاهش کارایی خنک‌کنندگی و بوی سوختگی ناشی از احتمالات سوختن اجزاء داخلی همراه است. در چنین شرایطی، ارزیابی و تعویض کمپرسور باید توسط تکنسین مجرب و با تجهیزات تخصصی انجام پذیرد.
– اختلال در عملکرد کندانسور
یکی دیگر از دلایل درست کار نکردن کولر خودرو اختلال در عملکرد کندانسور یا همان رادیاتور کولر است. کندانسور کولر وظیفه تبدیل گاز مبرد فشرده‌شده به مایع را بر عهده دارد. اگر کندانسور کثیف یا معیوب باشد، عملکرد انتقال حرارت به درستی صورت نمی‌گیرد و در نتیجه گاز مبرد به خوبی مایع نمی‌شود. بدین ترتیب، راندمان سیستم سرمایشی و سرمای کولر کاهش می‌یابد. شستشوی کندانسور و تعمیر یا تعویض قطعات معیوب می‌تواند راه‌حلی برای رفع این مشکل باشد.
– خراب بودن ترموستات کولر
ترموستات در سیستم تهویه مطبوع خودرو وظیفه تنظیم دمای هوای خروجی و حفظ دمای مطلوب داخل کابین را بر عهده دارد. اختلال در عملکرد ترموستات می‌تواند منجر به عدم تولید سرمایش کافی و کاهش کارایی سیستم شود. جهت بررسی عملکرد ترموستات و اطمینان از سلامت آن، بهتر است از تعمیرکاران ماهر کمک بگیرید، چراکه لوازم و دستگاه‌های تخصصی را در اختیار دارند. در صورت خرابی ترموستات کولر توصیه می‌شود به جای تعمیر، آن را تعویض کنید.
– گرفتگی فیلتر هوا یا فیلتر کابین
کثیفی یا گرفتگی فیلتر هوا و فیلتر کابین منجر به کاهش جریان هوا و اختلال در عملکرد سیستم تهویه می‌شود. نشانه‌های گرفتگی در این فیلترها عبارت‌اند از بوی نامطبوع داخل خودرو و کاهش شدت جریان باد. برای حفظ عملکرد بهینه و جلوگیری از فشار بر سیستم تهویه، بهتر است هر ۱۰ هزار کیلومتر یک‌بار نسبت به تعویض فیلترها اقدام کنید تا احتمال بروز مشکلاتی همچون درست کار نکردن کولر خودرو به حداقل برسد.
– اختلال در سیستم برق‌رسانی خودرو
برای عملکرد صحیح کولر خودرو، سیستم برق‌رسانی باید به درستی کار کند و برق کافی را در اختیار کولر قرار دهد. اگر باتری یا دینام خودرو ضعیف باشد، سیستم برق‌رسان دچار اختلال شده و کولر نمی‌تواند هوای کابین را به دمای مطلوب و خنک برساند. بنابراین سیستم برق نیز یکی دیگر از دلایل درست کار نکردن کولر خودرو به حساب می‌آید. ضعف در عملکرد کولر به ویژه در حالت توقف یا سرعت بالا، می‌تواند نشانه اختلال در سیستم برق‌رسانی باشد.
چه عواملی باعث کارکرد مؤثر کولر ماشین می‌شوند؟
عملکرد صحیح و مؤثر کولر ماشین وابسته به عوامل زیر است.
- کیفیت و سلامت ماده‌ی خنک‌کننده: میزان راندمان کولر به نوع و مقدار ماده خنک‌کننده موجود در سیستم بستگی دارد.
- سلامت کمپرسور: کمپرسور قلب سیستم کولر است و اگر خراب شود، کل سیستم از کار می‌افتد.
- سلامت کندانسور و تبخیرکننده: این دو بخش باید تمیز باشند تا بتوانند به درستی گرما را انتقال دهند.
- سلامت شیر انبساط: شیر انبساط باید به درستی کار کند تا مایع با فشار مناسب وارد بخش تبخیرکننده شود.
چطور می‌توانیم کارایی کولر را افزایش دهیم؟
مهم‌ترین اقدام برای حفظ و افزایش کارایی کولر، انجام سرویس‌های دوره‌ای و منظم است. سرویس کولر خودرو شامل بررسی و شارژ گاز مبرد، شستشوی رادیاتور و همین‌طور تعویض فیلترها می‌شود که تأثیر قابل توجهی روی کارکرد کولر دارد.
بهتر است هر سال پیش از استفاده از کولر یا دستکم هر دو سال یک‌بار، فشار گاز را مورد بررسی قرار دهید. کمبود گاز باعث درست کار نکردن کولر خودرو و خنک نشدن کابین می‌شود.
یکی از مهم‌ترین نکات برای افزایش کارایی کولر، اجتناب از روشن کردن آن در سرعت‌های بالا است. با این کار، لطف بزرگی در حق کمپرسور می‌کنید. گذشته از این‌ها، برای بهبود عملکرد کولر توصیه می‌شود همواره سلامت باتری و دینام خودرو را مورد بررسی قرار دهید. در این حالت، کولر به حداکثر کارایی خود می‌رسد.
دیدگاهتان را بنویسید