مقدمه
ظاهر یک ماشین زیبایی آن را تعریف میکند، درحالیکه باطن نشاندهنده عملکرد و کارایی یک خودرو است. ما بهندرت به مهمترین بخش یک خودرو، یعنی موتور توجه میکنیم. موتور نخستین چیزی است که به ذهن علاقهمندان خودرو میرسد، ولی مردم عادی معمولاً در ابتدا جذب ظاهر ماشین میشوند و اهمیتی به کارکرد موتور نمیدهند. بهعنوان یک مخاطب ممکن است بهمحض شنیدن نام موتور، ویژگیهایی همچون قدرت و گشتاور به ذهنتان خطور کند. اما توصیه میکنیم نگاه عمیقتری به موتور ماشین بیندازید و آگاهی خود را نسبت به این قطعه حیاتی بالا ببرید. موتورها در شکلهای مختلف عرضه شدهاند که آشنایی با آنها خالیازلطف نیست.
طرحبندیهای موتور
طرحبندی موتور به نحوه چیدمان سیلندرها اشاره میکند. بر همین اساس، طرحبندیهای مختلفی برای موتور معرفی شده که سه مورد از آنها رایجترین کاربرد را در خودروهای امروزی دارند. در ادامه به توصیف طرحبندیهای مختلف موتور میپردازیم.
– طرحبندی موتور خطی یا مستقیم
رایجترین طرحبندی موتور، خطی یا بهصورت مستقیم است. همانطور که از روی نام میتوان حدس زد، سیلندرها در یک راستا بهصورت عمودی قرار گرفتهاند، یعنی پشتسرهم. بسته به تعداد سیلندرها میتوان این نوع موتور را بهصورت افقی یا عمود روی خودرو نصب کرد. زمانی که موتور بهصورت افقی درون خودرو جاسازی شود، طرحبندی مستقیم (Straight) است. ولی اگر موتور بهصورت عمودی یا همان ایستاده در زیر کاپوت تعبیه شود، به آن طرحبندی خطی (Inline) میگوییم.
طرحبندی خطی یا مستقیم موتور به سبب فرایند ساخت و نصب ساده، بیشترین رواج را در خودروهای امروزی دارد. موتورهای خطی در ماشینهای خانوادگی ارزانقیمت همچون هاچبکها یافت میشوند، چون ساختار جمع و جوری دارند و اجازه میدهند قطعات دیگر در اطراف آنها نصب شود. در مقابل پیکربندی مستقیم مخصوص موتورهایی است که دارای سیلندرهای بیشتری هستند و قدرت بیشتری تولید میکنند. سدانهای لوکس همچون محصولات بامو و مرسدس در زیر کاپوت خود از موتورهای مستقیم بهره میگیرند.
– طرحبندی موتور تخت
بر خلاف موتور مستقیم، سیلندرهای موتور تخت (Flat) بهصورت افقی چیده شدهاند. به این موتورها، موتور باکسر (Boxer) نیز گفته میشود، چراکه حرکت پیستونها در آن شبیه به حرکت دستان یک بوکسور پیش از شروع مبارزه است. موتور باکسر یک موتور متوازن بهحساب میآید، یعنی حرکت پیستونها در آن باعث ایجاد لرزش کم میشود.
یکی دیگر از جنبههای موتور تخت و فلت، مرکز ثقل پایین آن است که موجب بهبود هندلینگ ماشین میشود. همچنین به سبب مساحت زیاد، تمام سیلندرها به یک اندازه بهوسیله باد خنک میشوند. در مقایسه با موتورهای مستقیم، موتورهای تخت هزینه ساخت بالاتری دارند و بهخاطر مساحت زیادی که اشغال میکنند، چندان محبوب خودروسازان نیستند. البته دو برند مطرح در خطوط تولید خود همچنان از چیدمان موتور تخت بهره میگیرند که یکی از آنها پورشه و دیگری سوبارو است.
– طرحبندی موتور V شکل
طرحبندی V شکل جزو پرطرفدارترین چیدمانهای موتور است که تقریبت در تمام خودروهای پرفورمنس بالا یافت میشود. در این نوع موتورها، ردیف سیلندرها بهصورت V شکل چیده شدهاند. یعنی زمانی که از جلو به موتور نگاه کنید، سیلندرها آرایش V شکل دارند. مهمترین مزیت این طرحبندی، تعبیه سیلندرهای بیشتر در فضای کوچک است. البته در کنار هر مزیتی، حداقل یک ایراد نیز وجود دارد. موتور V شکل بیشتر از موتور مستقیم مستعد لرزش بوده و به سبب طراحی پیچیده، تعمیر آن هزینه بالاتری روی دوش مالک خودرو تحمیل میکند.
طرحبندی V شکل سیلندرها قدرت بیشتری تولید میکند، چون تمام پیستونها در فاصله زمانی کوتاهتری کورس (Stroke) را طی میکنند. سایز فشرده و تولید قدرت فراوان باعث شده تقریباً تمام خودروسازان پرفورمنس از جمله فراری، آلفا رومئو و مرسدسبنز طرفدار طرحبندی V و کاربرد آن در محصولات خود شوند.
– طرحبندی موتور W شکل
یکی دیگر از انواع موتورها، دارای آرایش W شکل است که معمولاً در ابر خودروهای متعلق به شرکتهای مطرحی همچون بوگاتی و آئودی یافت میشود. این موتور از دو بلوک V شکل با زاویه کم ساخته شده که در کنار یکدیگر حرف لاتین W را به نمایش میگذارند. این نوع چیدمان، امکان جاسازی سیلندرها در تعداد زیاد را فراهم میآورد. رایجترین موتور W شکل دارای ۱۶ سیلندر است. ماحصل استفاده از سیلندرهای متعدد و طرحبندی W شکل، قدرت فوقالعاده موتور است، تاحدیکه از این چیدمان برای به حرکت درآوردن کشتی و هواپیما نیز استفاده میشود. البته موتورهای W شکل از ساختار بسیار پیچیدهای برخوردار هستند و تعمیر آنها هزینه هنگفتی به همراه دارد.
پیکربندی سیلندرهای موتور
قدرت و پرفورمنس یک خودرو قبلاً بر اساس تعداد سیلندرها تعیین میشد. ولی حالا به سبب ظهور تکنولوژیهایی مثل سیستمهای تزریق سوخت و قطعات مؤثر دیگر، حتی موتورهای کوچک نیز میتوانند عملکرد یکسان با موتورهای بزرگتر داشته باشند. گفتنی است که بهرهوری سوخت، راندمان و صدای موتور به پیکربندی سیلندرها و طرحبندی موتور بستگی دارد. به همین خاطر بد نیست نگاهی به چیدمانهای استاندارد و رایج سیلندرهای موتور بیندازید.
– پیکربندی دو سیلندر
موتورهای دو سیلندر بهندرت در خودروها یافت میشوند، چون قدرت چندانی تولید نمیکنند. بااینحال، موتورهای توئین کاربرد بسیار در موتورسیکلتها دارند. مدلهایی همچون رویال انفیلد Interceptor 650 و کاوازاکی نینجا 300 از موتور دو سیلندر استفاده میکنند. در حوزه خودرو، ماشین معروف تاتا Nano به موتور دو سیلندر مجهز است.
– پیکربندی سه سیلندر
موتورهای سه سیلندر به ایجاد صدای غرغر معروف هستند. این اتفاق به سبب توالی احتراق فرد و لرزش حاصل رخ میدهد. بااینحال، موتورهای سه سیلندر قویتر از نمونههای دو سیلندر هستند و با افزودن توربوشارژ میتوان ضمن حفظ اثربخشی و بهرهوری، قدرت بیشتری از آنها بیرون کشید. موتورهای سه سیلندر در هاچبکها و حتی برخی شاسیبلندهای جمعوجور مثل موراتی سوزوکی Celerio و تویوتا Aygo X به کار رفتهاند.
– پیکربندی چهارسیلندر
اکثر خودروهای امروزی به پیشرانههای چهارسیلندر مجهز هستند، چرا که این پیکربندی موجب افزایش قدرت و بهرهوری میشود. موتور چهارسیلندر معمولاً بهصورت خطی طراحی میشود و قدرت آن بهوسیله توروبوشارژر افزایش مییابد. ماشینهایی مثل هوندا City و هیوندای Elantra دارای موتور ۴ سیلندر هستند.
– پیکربندی پنج سیلندر
یکی دیگر از پیکربندیهای کمیاب، موتور پنج سیلندر است که توسط برندهای لوکسی همچون آئودی و ولوو مورداستفاده قرار میگیرند. به دلیل تعداد فرد سیلندرها، موتور صدای عجیبی تولید میکند که شبیه به چهچه زدن است.
– پیکربندی ششسیلندر
موتورهای ششسیلندر معمولاً در ماشینهای اسپرت جاسازی میشوند و صدای بسیار بلندی دارند. پیکربندی ششسیلندر میتواند در قالب طرحبندی مستقیم یا V شکل پیادهسازی شود. سدانهای لوکس مثل بامو سری ۵، مرسدسبنز کلاس C به موتورهای ۶ سیلندر مجهز هستند. در اکثر اوقات موتور ۶ سیلندر با توربوشارژر یا سوپر شارژر جفت میشود تا نهایت قدرت موتور به دست آید.
– پیکربندی ۸ سیلندر و بیشتر
کاربرد موتورهای ۸ سیلندر در سوپر کارها رواج دارد، هرچند باتوجهبه ترندهای امروزی و رواج برقیسازی، این موتورها بهتدریج در حال حذفشدن هستند. پیکربندی ۸ سیلندر و بیشتر معمولاً در قالب V شکل است. سوپر کارهایی مثل بوگاتی Chiron دارای موتور W16 هستند؛ یعنی ۱۶ سیلندر دارد که به شکل W چیده شدهاند. فراری F8 Tributo دارای موتور V8 و لامبورگینی Aventador دارای موتور V12 است. خودروهای مجهز به این موتورها سرعت بسیار بالا و گشتاور فوقالعادهای دارند. صدای برخی از این موتورها شبیه به نعره میماند و صدای برخی دیگر در صورت جفتشدن با سوپر شارژر به جیغ بلند شباهت پیدا میکند.
دیدگاهتان را بنویسید