صنعت نسل چهارم – که انقلاب صنعتی چهارم یا 4IR نیز نامیده می‌شود- مرحله بعدی دیجیتال‌سازی بخش تولید است که به‌وسیله روندهای تحول‌آفرینانه (disruptive trends) که شامل افزایش داده‌ها و ارتباطات، تجزیه و تحلیل‌ها، تعاملات انسان – ماشین و پیشرفت‌هایی که در زمینه علم رباتیک، واقعیت افزوده، خودکارسازی ماشینی و غیره می‌شود، در حال انجام است؛ انقلاب صنعتی قرن 21ام دیجیتال است. عناوین صنعت نسل 4، انقلاب صنعتی چهارم و 4IR، همگی به دوران کنونی ارتباطات اشاره دارد که آنالیزهای پیشرفته، خودکارسازی و فن آوری‌های تولید پیشرفته، تجارت جهانی را به جلو می‌برند. این موج تغییر که از اواسط سال‌های 2010 آغاز شد در بخش تولید پتانسیل زیادی برای عملیات‌ها و آینده آن دارد.
انقلاب صنعتی چهارم چیست؟
بخار، انقلاب صنعتی اصلی را به حرکت درآورد؛ برق به دومین انقلاب نیرو بخشید؛ ماشین‌آلات و اتوماسیون‌ها (خودکارسازی) ی اولیه، انقلاب سوم را مهندسی کرد؛ و سیستم‌های سایبر فیزیکی –یا کامپیوترهای هوشمند – در حال شکل‌دهی به چهارمین انقلاب صنعتی هستند.
قبل از سال 2014، عبارت “Industry 4.0” در جستجوی گوگل عملاً وجود نداشت؛ اما تا سال 2019، در حدود 68 درصد از افرادی که در نظرسنجی جهانی مؤسسه مک‌کینزی در مورد صنعت نسل 4 شرکت کرده بودند آن را اولویت اصلی استراتژیک خود عنوان کرده بودند. هفتاد درصد نیز گفته بودند که شرکت‌های آنها در حال حاضر در حال آزمایش یا به‌کارگیری فناوری‌های جدید در این حوزه هست.
4IR بر پایه اختراعات سومین انقلاب صنعتی –یا انقلاب دیجیتال – که از سال‌های 1950 تا اوایل قرن 21ام ادامه داشت و برای ما رایانه‌ها، انواع وسایل الکترونیکی، اینترنت و خیلی موارد دیگر را به ارمغان آورد؛ بنا شده است. صنعت نسل چهارم با استفاده از چهار نوع فناوری تحول‌آفرین (disruptive technologies)، این اختراعات را به نقطه‌ای فراتر از آنچه درگذشته بودند؛ آورده است. این چهار نوع فناوری عبارتند از:
توان محاسباتی، ارتباطات و داده‌ها: فناوری ابری، اینترنت، بلاک‌چین و حسگرها
هوش و توانایی تحلیل: تحلیل‌های پیشرفته، یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی
تعامل انسان – ماشین: واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR)، رباتیک و خودکارسازی، ماشین‌های خودران
مهندسی پیشرفته: ساخت افزایشی (مانند چاپ سه‌بعدی)، انرژی‌های تجدیدپذیر، نانوذرات
اما درهرصورت، فناوری تنها نیمی از معادله صنعت نسل چهارم را شامل می‌شود. برای پیشرفت و شکوفایی در انقلاب صنعتی چهارم، شرکت‌ها باید به بازآموزی و ارتقا مهارت‌های کارگران خود اهتمام بورزند و حتی اگر لازم باشد نیروی کار جدید نیز استخدام کنند. ارتقا مهارت یعنی آموزش مهارت‌های جدید به کارمندان برای اینکه بتوانند در موقعیت کاری فعلی خود به نحو بهتری عمل کنند. اما بازآموزی مهارت، چالش اصلی شرکت‌هاست: یعنی آموزش مهارت‌های جدید به کارگران به جهت توانمندسازی آنان برای پرکردن موقعیت‌های شغلی مختلف در همان شرکتی که کار می‌کنند.
باتوجه‌به اینکه فناوری‌های تحول‌آفرین، نیازهای شغلی را به مقدار زیادی دگرگون می‌کنند، بازآموزی و ارتقا مهارت‌های کارمندان برای شرکت‌ها یک امر حیاتی و ضروری است؛ ولی بااین‌حال چشم‌انداز بازآموزی کارکنان در نقاط مختلف دنیا با یکدیگر متفاوت هستند. در اروپا، 94درصد از مدیرانی که در نظرسنجی شرکت کرده بودند بر این باور بودند که توازن بین استخدام و بازآموزی باید برابر باشد یا شیب آن به سمت بازآموزی متمایل باشد، درحالی‌که در امریکا، تنها 62 درصد از پاسخ‌دهندگان با این موضوع موافق بودند.
فرایند دگرگونی و تحول مهارت‌ها از ابتدا تا انتها سه مرحله دارد:
دیده‌بانی: بررسی مهارت‌های موردنیاز برای رسیدن به اهداف شرکت
شکل‌دهی: شناسایی خلأ استعدادهایی که باید برطرف شوند و طراحی برنامه زیرساخت برای رفع آنها
انتقال: ایجاد و به‌کارگیری سازوکارهای محتوا و تحویل برای آموزش کارگران در مقیاس واقعی
فرانسیسکو بتّی (رئیس پلتفرم شکل‌دهی آیندهٔ تولیدات پیشرفته) در گفتگویی با مدیران اجرایی Flex، Protolabs و Western Digital در مجمع جهانی اقتصاد، چشم‌انداز و بینشی از دنیای واقعی در زمینه ایجاد توانایی‌های نیروی کار و تغییر ذهنیت‌ها برای تحولات دیجیتال در تولید را ارائه کرد. به نظر او مزایای این امر می‌توانند بسیار فراتر از نتایج و پیامدهای کسب‌وکار (تجاری) است. به بیان مدیر اجرایی Western Digital، دیوید جِئوکِلر، “موضوع این نیست که تنها شرکت ما بهتر باشد و ما برای آینده آماده باشیم؛ بلکه به معنای این است که تمام کارمندان شرکت ما باید برای آینده آماده باشند، یعنی باید روی آنها متمرکز شویم و به‌شدت درگیرشان کنیم. بازآموزی مهارت‌ها آنها را برای آنچه آینده خواهد داشت، مشتاق می‌کند.”
مزایای انقلاب صنعتی چهارم چیست؟
انقلاب صنعتی چهارم می‌تواند کالاها و خدمات را بسیار راحت و قابل‌انتقال‌تر در اختیار کسب‌وکارها، مشتریان و سهام‌دارها در تمام طول زنجیره ارزش قرار دهد. داده‌های اولیه نشان می‌دهند پیمایش موفقیت‌آمیز فناوری 4IR ، زنجیره‌های تأمین را کاراتر و ساعات کاری را پربارتر می‌کند، ضایعات کارخانه را کاهش می‌دهد و مزایای بی‌شماری برای کارکنان، سهام‌دارها و مشتریان دارد.
به‌کارگیری صنعت نسل چهارم در زمان چالش‌های همه‌گیری مزایای زیادی داشت. در واقع، کووید -19 مراحل تحول و گذار 4IR را سرعت بخشیده است؛ چون فاصله‌گذاری فیزیکی و تغییرات تقاضاهای مشتریان، کارخانه‌ها را مجبور کرد از عملیات‌های راهِ دور و دیجیتالی استقبال کنند. پس از گذشت 6 ماه از شروع همه‌گیری، شرکت‌کنندگان در یکی از نظرسنجی‌های مؤسسه مک‌کینزی عنوان کردند که صنعت نسل چهارم کمک کرده تا شرکتشان سرپا بماند و به فعالیت‌های خود ادامه دهد و 56درصد نیز این فناوری‌ها را برای واکنش در زمان بحران‌ها ضروری و لازم می‌دانند.
پیش از همه‌گیری، انگیزه شرکت‌های مختلف برای دیجیتالی‌شدن با هم متفاوت بود. اما در سال 2020، در تمام دنیا و در همه بخش‌ها سه مورد بود: چالاکی، انعطاف‌پذیری و کارایی تولید. شرکت‌هایی که قبل از همه‌گیری شروع به،به‌کارگیری از صنعت نسل چهارم کرده بودند، بهتر توانستند از عهده چالش‌های پیش‌آمده برآیند.
یک شرکت کالاهای بسته‌بندی شده مصرفی در آسیا برای شبیه‌سازی شرایط مختلف: یک همسان دیجیتالی از زنجیره تأمین خودساخته بود. در دوران همه‌گیری، این شرکت از این شبیه‌ساز برای آماده‌شدن در تعطیلی‌های ناگهانی یا اختلالاتی که ممکن بود در تأمین مواد اولیه‌شان پیش آید، استفاده کرد.
یک کارخانه تولید ماشین قهوه در ترِویسو، ایتالیا، خود را از یک شرکت غیررقابتی به یک کارخانه لایت‌هاوس[1] (lighthouse)، تغییر داد، بهره‌وری نیروی کار، 33 درصد رشد داشت و زمان تولید محصول در حدود 82درصد کاهش پیدا کرد. از میان شرکت‌هایی که تحت بررسی قرار گرفتند، در پاسخ‌هایشان در مورد چالش‌های دوران همه‌گیری آنهایی که به‌کارگیری فناوری صنعتی نسل چهارم را آغاز نکرده بودند، 56 درصدشان اظهار پشیمانی کردند.
[1] کارخانه‌های لایت هاوس کارخانه‌هایی هستند که فناوری صنعت نسل 4 را به طور کامل برای یکپارچه‌سازی و اتوماسیون خود به کار برده‌اند.
دیدگاهتان را بنویسید