مقدمه
اکثر خودروهای اسپرت و لوکس به طور فابریک دارای استرس بار هستند. این میله، هندلینگ و فرمان‌پذیری ماشین را به طور قابل‌توجهی بهبود می‌بخشد. بااین‌حال به دلیل کاهش هزینه تولید، استرس بار به‌عنوان یک قطعه جانبی در بازار وجود دارد که توصیه می‌شود آن را خریداری کرده و روی تعلیق ماشین نصب کنید. اما استرس بار چیست و چرا مجهز کردن خودرو به این قطعه، حائز اهمیت است؟
استرس بار چیست؟
استرس بار به میله فلزی می‌گویند که در قسمت فوقانی موتور نصب می‌شود، برجک‌های کمک‌فنر را متصل می‌کند و در نتیجه هندلینگ ماشین را بهبود می‌بخشد. وقتی لاستیک‌های جلویی خودرو را تا قسمت داخلی کاپوت دنبال کنید شاهد دو برجستگی شبیه برجک خواهید بود. این برجستگی‌ها که به برجک کمک‌فنر نیز معروف هستند و به‌وسیله میله‌ای به نام میله تعادل به هم وصل شده‌اند. میله تعادل وظیفه برقراری تعادل در پیچ‌ها را بر عهده دارد.
استرس بار چگونه عمل می‌کند؟
میله تعادل یا همان استرس بار باعث استحکام شاسی خودرو می‌شود. این قطعه با قرارگیری روی موتور ماشین، انحنا و خم‌شدن سیستم تعلیق را حین مانورهای شدید در پیچ‌ها کاهش می‌دهد. میله تعادل همچنین به ماشین کمک می‌کند تا در پیچ‌های تند و مانورهای شدید، حداقل لغزش بدنه یا همان بادی رول را تجربه کند. سیستم تعلیق جلو در اکثر ماشین‌های امروزی از نوع مک فرسون است. استرس بار، دو قطب شاسی مک فرسون را به یکدیگر وصل کرده و باعث تقسیم نیروی وارده به شاسی در پیچ‌ها بین دو سوی ماشین می‌شود. در نتیجه ماشین‌هایی که مجهز به استرس بار هستند، قدرت مانور بسیار بالاتری دارند و چندان درگیر بیش فرمانی و کم فرمانی نمی‌شوند.
کلمه استرس بار از کجا آمد؟
داخل کاپوت و در قسمت موتور خودرو، برجک‌هایی قرار دارند. برجک‌های کمک‌فنر جلویی ماشین به نام نقاط استرس نام‌گذاری شده‌اند، چون مستقیماً فشار ناشی از دورزدن و مانورهای خودرو را تحمل می‌کنند. به همین خاطر به میله متصل‌کننده این برجک‌ها، استرس بار می‌گوییم.
میله یا همان بار روی نقاط استرس وصل می‌شود و نیرو و انرژی‌های وارده را تقسیم می‌کند. البته فروشندگان و رانندگان ایرانی نام‌های دیگری را برای استرس بار به کار می‌برند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
– استرات بار
در میان تمامی اصطلاحات مرسوم، استرات بار (Strut Bar) درست‌ترین نام است. در زبان انگلیسی به برجک‌های کمک‌فنر استرات (Strut) می‌گویند؛ لذا استرات بار به میله‌ای اشاره می‌کند که به استرات وصل می‌شود.
– میله تعادل
استرس بار وظیفه بهبود هندلینگ را بر عهده دارد و ازآنجاکه موجب کاهش بادی رول می‌شود، به آن میله تعادل نیز می‌گوییم.
– STB
در زبان انگلیسی، استرات بار را با نام Strut Tower Brace یا STB نیز می‌شناسند که به معنی نگهدارنده استارت است.
تاریخچه و دلایل اختراع میله تعادل
اگرچه تاریخچه مشخصی در خصوص چگونگی و زمان دقیق تولید اولین استرات بار در دسترس نیست، ولی می‌دانیم که این قطعه برای تقویت شاسی‌های مک فرسون اختراع شد. سیستم تعلیق مک فرسون در بخش فوقانی کاپوت ضعیف عمل می‌کند و این موضوع باعث کاهش فرمان‌پذیری خودرو می‌شود. برای تقویت این نقطه‌ضعف، متخصصین استرس بار را اختراع کردند تا سیستم تعلیق را تقویت کنند. با اینکه سیستم تعلیق مک فرسون دیگر ازرده‌خارج شده است، ولی بازهم بسیاری از خودروهای تولید داخل کشور از آن بهره می‌گیرند.
ورود استرس بار به ایران
خودرو پیکان یکی از اولین ماشین‌های ایرانی است که با استرس بار روانه بازار شد. درصورتی‌که به داخل کاپوت دقت کرده باشید، میله‌ای را مشاهده خواهید کرد که به‌صورت کمانی شکل قسمت راست و چپ بدنه را به یکدیگر متصل کرده است.
این میله در پیکان به‌صورت فابریک روی کمک‌فنرها نصب است، درحالی‌که استرس بارهای فعلی موجود در بازار می‌بایست به‌صورت قطعه جداگانه تهیه و نصب شوند. اکثر استرس بارها بدون نیاز به جوشکاری و به‌وسیله پیچ‌ومهره قابل‌نصب هستند.
مزایای نصب استرس بار روی خودرو چیست؟
این قطعه هندلینگ ماشین را بهبود می‌بخشد و باعث فرمان‌پذیری بهتر می‌شود. مزایای نصب استرس بار روی خودرو را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
کاهش بادی رول
مهم‌ترین مزیت نصب استرس بار، کاهش‌دادن لرزش اتاق وسیله نقلیه است، به‌طوری‌که با نصب این قطعه متوجه می‌شوید بدنه ماشین محکم‌تر شده و در مانورهای شدید و پیچ‌ها به سمت مخالف انحراف پیدا نمی‌کند.
ازآنجاکه این میله چپ و راست کاپوت را به هم متصل می‌کند، فشار وارده بر ماشین در اثر پیچ‌ها و مانورهای شدید را کاهش داده و در واقع این فشار را بین دو سر شاسی تقسیم می‌کند. به طور معمول وزن خودرو در پیچ‌ها بر روی لاستیک بیرونی وارد می‌شود، اما با مجهز کردن خودرو به استرس بار، انتقال وزن به‌صورت یکسان روی لاستیک‌های خودرو اعمال شده و از طرف دیگر، چسبندگی و هندلینگ خودرو در پیچ‌ها بهبود می‌باید.
ایجاد کمبر منفی
از مزیت‌ها و فواید دیگر نصب استرس بار روی ماشین‌های ایرانی، می‌توان به ایجاد کمبر منفی اشاره کرد. کمبر به زاویه لاستیک گفته می‌شود. درصورتی‌که این زاویه رو به قسمت بیرون باشد، کمبر منفی و اگر روبه‌داخل باشد کمبر مثبت است. کمبر منفی برای فرمان‌پذیری بیشتر و بهتر از ضروریات و واجبات خودرو به‌حساب می‌آید، به‌طوری‌که حتی در ماشین‌های مسابقه فرمول یک نیز لاستیک‌ها و خودرو طوری طراحی شده‌اند که لبه‌های بالای لاستیک‌های جلو، زاویه و خمیدگی به سمت کاپوت و به سمت خودرو دارند، درحالی‌که نمای لاستیک و همچنین قسمت پایین لاستیک که روی زمین قرار گرفته رو به بیرون است.
نصب استرس بار استاندارد باعث ایجاد کمبر منفی برای خودرو شما می‌شود، لذا بعد نصب آن کاملاً متوجه فرمان‌پذیری بهتر خودرو خود خواهید شد. البته کمبر منفی نباید بیش از حد استاندارد باشد، چون به شاسی آسیب می‌زند. طبق نظر کارشناسان، زاویه چرخ‌های جلویی ماشین نباید از منفی ۴ درجه فراتر رود. برای لاستیک‌های جلو زاویه کمبر منفی استاندارد منفی ۳ الی ۴ درجه و برای لاستیک‌های عقب حداکثر منفی ۱ درجه مجاز است.
کاهش فرسایش و خرابی سیستم تعلیق
از جمله مزیت‌های استرس بار ایجاد استحکام و ثبات بیشتر برای شاسی خودرو است که با کاهش انعطاف سیستم تعلیق، احتمال فرسایش و خرابی این قطعه مهم را به حداقل خود می‌رساند.
در کارکرد و مدت‌زمان مشابه، ماشین فاقد استرس بار به دلیل استقامت کمتر و خم‌شدن جلوبندی در مانورها و پیچ‌های متعدد، خیلی زودتر از ماشین مجهز به استرس بار دچار مشکلات شاسی می‌شود. اکثر خودروهای تولید داخلی از تعلیق جلو مک فرسون استفاده می‌کنند. این موضوع، مخارج تعمیر و نگهداری را برای مالکین خودروها به بیشترین مخارج تبدیل کرده است. اما با نصب استرس بار لغزش شاسی‌ها به حداقل می‌رسد و میزان استهلاک و خرابی کاهش می‌یابد. بدین ترتیب می‌توان در مخارج سالیانه صرفه‌جویی کرد.
مقایسه استرس بار جلو و عقب
استرس بار جلو و عقب عملکردی کاملاً مشابه یکدیگر دارند و از نظر ظاهری هم کاملاً یکسان هستند، با این تفاوت که استرس بار جلو روی برجک‌های داخل کاپوت و استرس بار عقب داخل صندوق تعبیه شده است. البته جاسازی استرس بار در صندوق‌عقب موجب کاهش فضای آزاد برای نگهداری از وسایل می‌شود، ولی این ایراد به سبب بهبود هندلینگ و فرمان‌پذیری، به‌راحتی قابل‌چشم‌پوشی است.
نکات مهم در مورد نصب استرس بار
– نصب استرس بار به تغییر در بدنه و شاسی احتیاج ندارد.
– نصب استرس بار معمولاً به جوشکاری نیاز ندارد، چون با پیچ بسته می‌شود.
– در زمان دلخواه می‌توانید اتصالات استرس بار را جدا کرده و آن را بردارید.
– زمان موردنیاز برای نصب استرس بار در جلو ماشین تنها حدود ۱۵ دقیقه و حتی کمتر است.
– نصب استرس بار هزینه زیادی روی دوش مالک خودرو نمی‌گذارد. در صورت داشتن ابزار لازم می‌توانید با کمک ویدیوهای آموزشی، شخصاً استرس بار را روی برجک‌ها نصب کنید.
نکات مهم حین خرید استرس بار
در هنگام خرید استرس بار باید به دو نکته مهم، یعنی مدل و جنس مناسب توجه کرد.
– انواع مدل‌های استرس بار
در بازار ایران میله تعادل با انواع مختلف وجود دارد که سوپر اسپرت معروف‌ترین مدل آن است. این مدل علاوه بر داشتن کیفیت بهتر، طرف‌داران بیشتری نیز میان مصرف‌کنندگان و ماشین‌بازها دارد. مدل آبکاری رنگی و مدل ساده از انواع دیگر میله تعادل قابل‌عرضه در ایران هستند.
هرکدام از انواع مدل‌های میله تعادل ویژگی‌ها خاص خود را دارند. میله‌های آبکاری رنگی از جنس آلومینیوم آنُدایز ساخته شده‌اند. آنُدایز به فرایندی می‌گویند که باعث مقاومت بیشتر فلز در مقابل زنگ‌زدگی، خوردگی و اکسیده شدن می‌شود.
میله‌های تعادل ساده از آلومینیوم ساخته شده‌اند و دارای دوپایه با جنس ورق‌های فولادی هستند که به لطف پوشش رنگی الکترواستاتیک، در مقابل زنگ‌زدگی و خردگی مقاومت دارند.
میله‌های تعادل سوپر اسپرت نیز از جنس آلومینیوم ساخته شده‌اند و دارای پروفیل بدنه ضخیم‌تر هستند که در پیچ‌های تند و مانورهای شدید، مقاومت و عملکرد بهتری را از خود نشان می‌دهند. این مدل دارای پوشش رنگی از نوع استیل است و علاوه بر استحکام بالا، ظاهر زیبایی دارد.
– مناسب‌ترین جنس استرس بار
مواد و متریال متنوعی برای ساخت استرس بار یا همان میله تعادل توسط تولیدکنندگان مورداستفاده قرار می‌گیرد که آلومینیوم رایج‌ترین آن‌ها است.
فیبر کربن، استیل ضدزنگ و آلیاژهای آلومینیوم نیز از دیگر مواد و متریال پرکاربرد در ساخت این محصول به‌حساب می‌آیند. انتخاب جنس و متریال مناسب به کاربرد بستگی دارد. در کشور عزیزمان ایران، متریال مورداستفاده برای ساخت استرس بار فلز آلومینیوم است، چون علاوه بر وزن کمتر نسبت به سایر مواد، از خاصیت الکترومغناطیسی برخوردار است. این ویژگی منجر به جلوگیری از انتقال الکتریسیته، خوردگی و هوازدگی می‌شود.
معایب استفاده از استرس بار تقلبی و غیراستاندارد
اصلی‌ترین عیب استرس بار تقلبی و غیراستاندارد ناهمخوانی این قطعه با شاسی خودرو است. این ایراد، دست‌کاری اجتناب‌ناپذیر شاسی‌ها را به همراه خواهد داشت، چون در غیر این صورت، استرس بار غیراستاندارد روی برجک‌ها نصب نمی‌شود. ناهماهنگی میان میل تعادل و سیستم تعلیق خودرو، زاویه کمبر را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و اثرات مخربی روی جلوبندی و شاسی‌های خودرو اعمال می‌کند که در نهایت به ایجاد صداهای غیرعادی و لرزش و تکان‌های شدید در اتاق خودرو ختم می‌شود.
از ایرادات دیگر استرس بار غیراستاندارد می‌توان به بی‌کیفیت بودن متریال اشاره کرد که منجر به شکنندگی این قطعه حتی در دست‌اندازها و پیچ‌های معمولی می‌شود و با ایجاد مشکلات متعدد، مخارج سنگینی را روی دوش مالک تحمیل می‌کند.
به طور خلاصه باید گفت که نصب استرس بار غیراستاندارد نه‌تنها هندلینگ، فرمان‌پذیری و کنترل خودرو را در مانورها و پیچ‌های شدید بهبود نمی‌بخشد، بلکه در اکثر مواقع منجر به خشکی و سفت‌شدن فرمان می‌شود.
باورهای غلط اما رایج درباره استرس بار
باورهای غلطی در مورد استرس بار وجود دارد که اکثر آن‌ها توسط افراد ناآگاه و فروشنده‌های سودجو به وجود آمده و شایع شده‌اند. این باروها را در ادامه به طور خلاصه شرح می‌دهیم.
جمله «استرس بار اسپرت باید بشکند» معمول‌ترین فریب فروشندگان استرس بار تقلبی است. استرس بار به طور ذاتی باید انعطاف‌پذیری بالایی داشته باشد تا در مقابل فشار و کشش در پیچ و خم‌ها و مانورهای خودرو، نیرو را بین دو قطب شاسی تقسیم کند. برخی فروشندگان برای مخفی‌کردن ایراد اجناس غیراستاندارد خود با گفتن «استرس بار جنس خوب باید بشکند» به دنبال توجیه کیفیت پایین متریال اجناس خود هستند. در واقع جواب این فروشندگان در ماهیت ذاتی استرس بار وجود دارد. اگر قرار باشد استرس بار به‌راحتی بشکند، پس نصب آن چه توجیهی دارد؟ متأسفانه برخی استرس بارهای تولید داخل به‌خاطر کیفیت پایین متریال و مهندسی ضعیف، انعطاف‌پذیری کافی ندارند و فروشندگان آن‌ها برای توجیه کیفیت پایین محصول و کسب سود، تلاش می‌کنند تا با ایجاد چنین شایعاتی ایراد محصول خود را پنهان کنند.
جمله پرکاربرد دیگر این است که «اگر استرس بار مفید و کارآمد بود، کارخانه‌های ماشین‌سازی به‌صورت فابریک این قطعه را بر روی خودروها نصب می‌کردند». این ادعا از پایه اشتباه است، زیرا استرس بار یکی از پرکاربردترین قطعه‌ها در تولید ماشین‌های اسپرت و لوکس جهان به‌حساب می‌آید. اغلب تولیدکنندگان مطرح دنیا مثل ب‌ام‌و، تویوتا و آئودی در مدل‌های ویژه و خاص خود از استرس بار فابریک کارخانه‌ای استفاده می‌کنند. کاهش هزینه تولید، مهم‌ترین دلیل حذف استرات بار در فرایند تولید خودرو در کارخانه‌ها است. به همین خاطر، میله تعادل یا همان استرس بار جزو لوازم لوکس و جانبی در نظر گرفته می‌شود.
از دیگر باورهای غلط باید به جمله «استرس بار روی بازده موتور، سرعت و شتاب خودرو تأثیر می‌گذارد» اشاره کرد. استرس بار وظیفه بهبود هندلینگ و فرمان‌پذیری را بر عهده دارد و اثر منفی روی بازده موتور، شتاب و سرعت خودرو نمی‌گذارد.
جمله «نصب استرس بار باعث افت قیمت ماشین می‌شود» نیز جزو باورهای رایج ولی غلط است. همان‌طور که گفته شد، استرس بار با پیچ‌ومهره نصب می‌شود و نیازی به جوشکاری، تغییر در سیستم تعلیق و اعمال تغییرات روی شاسی ندارد. در ضمن هر زمان که بخواهید می‌توانید این قطعه را از خودرو جدا کنید. استرس بارهای استاندارد به لطف تولیدکنندگان داخلی روی اکثر ماشین‌های تولید ایران نصب شده‌اند. پراید، پژو ۲۰۶، پژو ۲۰۷، پژو ۴۰۵، پژو پرشیا، پژو RD، روآ، وانت آریسان، رنو ساندرو، کیا ریو، دنا، ساینا و کوییک همگی دارای استرات بار هستند. البته این قطعه برای اغلب ماشین‌ها در بازار داخلی در دسترس و قابل‌نصب است.
دیدگاهتان را بنویسید